Mrożek, Sławomir: Hazatérésem naplója (Dziennik powrotu Magyar nyelven)

Rancho La Epifania, 16 maja 1996

Proszę sobie wyobrazić, że w Pałacu Sztuki (czy to się jeszcze tak nazywa?) przy placu Szczepańskim odbywa się wernisaż z udziałem całego kulturalnego Krakowa oraz korpusu dyplomatycznego. Wernisaż kończy się o dwudziestej pierwszej i goście zaczynają opuszczać lokal. Jedna z pierwszych wychodzi grupa dyplomatów i ich żon. Wychodzą i wracają natychmiast, panowie zdenerwowani, panie zapłakane. Na schodach prowadzących od wyjścia na ulicę Szczepańską oczekiwała ich grupa młodych ludzi z nożami i bronią palną. Obyło się bez gwałtu, panowie oddali portfele i zegarki, panie torebki i biżuterię, po czym zawrócili, ponieważ grupa, która ich oczekiwała, okazała się tylko pierwszą z licznych grup widocznych w dalszej perspektywie. Umundurowani policjanci, oddelegowani do ochrony imprezy i obecni przy zajściu, patrzyli w niebo lub oglądali sobie paznokcie.
Wśród gości wernisażu znajduje się młoda kobieta, która mieszka wraz z mężem w niewielkiej posiadłości w okolicach Nowego Targu. Przybyła do Krakowa samochodem jeszcze przed południem, aby załatwić różne sprawy w urzędach i spotkać się ze znajomymi. Pozostała aż do wieczora, żeby wziąć udział w wernisażu.
Po tym, jak dyplomaci zawrócili, na rażie nikt nie śmie opuścić lokalu. Wytworny tłum w strojach wieczorowych tłoczy się w przedsionku, panuje konsternacja i niepewność, co czynić dalej. Policjanci, stwierdziwszy, że niebo pokryte jest smogiem, a paznokcie brudne – gdzieś znikają.
Młoda kobieta chce wrócić do domu. Samochód pozostawiła na parkingu przy Starowiślnej. Wyjmuje z torebki nóż myśliwski, rękojeść drewniana z mosiężną gardą, ostrze jednosieczne długości dwunastu centymetrów, produkcji firmy K. Łubagan w Łodzi, kupiony w lipcu 1960 na Nowym Świecie w Warszawie. Z nożem tym nie rozstaje się nigdy, nosi go zawsze w torebce, kiedy wybiera się do Krakowa. Teraz wyjmuje go ze skórzanej pochwy, pochwę chowa do torebki i ująwszy rękojeść w sposób świadczący o pewnej umiejętności obchodzenia się z nożem w celach nie tylko kuchennych, wychodzi na Szczepańską.
Oczekująca tam banda nie reaguje. Młoda kobieta dochodzi do Rynku Głównego. O tej porze nie ma już przechodniów, są tylko grupy snujące się w poszukiwaniu łupu – popyt jest duży, podaż mała – lub nieruchomo podpierające mury. Nikt nie jest w stanie wskazującym na spożycie alkoholu, natomiast wielu w stanie wskazującym na spożycie narkotyków. Zabaw i rozrywek ani śladu, panuje więc skupiona cisza jak na polowaniu. Każde polowanie składa się przede wszystkim z ciszy, z rzadka przerywanej akcją, której towarzyszą efekty akustyczne. Narkomani też nie są hałaśliwi.
Z łokciem przy biodrze i przedramieniem przedłużonym przez nóż w pozycji prawie horyzontalnej, młoda kobieta z Rynku wchodzi w Sienną. Patrzy, zaczepnie, agresywnie, prosto w oczy każdemu, kto ją mija albo na nią oczekuje. Jak dotąd – żadnych reakcji.
Jest to oczywiście blef. Młoda kobieta nie miałaby żadnych szans, gdyby jakieś akcje czy reakcje były. Jej jedyna i ryzykowna szansa to zaskoczenie i efekt psychologiczny. To im się na co dzień nie zdarza, to im się jeszcze nigdy nie zdarzyło, więc – kalkulują sobie drapieżniki – musi to być jakaś wariatka, narkomanka w stanie głodu czy kto wie co. W każdym razie to im się nie opłaca. Nie opłaca im się nawet sprawdzać, czyby im się opłaciło.
Wreszcie dochodzi do parkingu przy Starowiślnej. Tam światła i uzbrojeni strażnicy, którzy nie patrzą w niebo ani nie oglądają sobie paznokci, ponieważ to nie jest policja, tylko straż prywatna, wynajęta przez prywatne przedsiębiorstwo. Kobieta chowa nóż do torebki i przestaje grać wariatkę, narkomankę czy nie wiadomo co. Oddaje kwit w kasie, płaci, podstawiają jej samochód, wsiada.
Udało się, jest ocalona. Tym razem przynajmniej.
Powyższa historia jest prawdziwa. Tyle że nie zdarzyła się w Krakowie, ale w centrum Mexico City. Owa kobieta zaś to moja żona. Historię tę dedykuję tym, którzy twierdzą, że w Krakowie jest niebezpiecznie. Zapewne jest, niewątpliwie jest, ale relatywnie, czyli stosunkowo. Przepraszając za słowo, powtórzę to, co zawsze powtarzam, kiedy spotykam się z twierdzeniem, że wszędzie jest to samo i tak samo. A mianowicie: proponuję tym, którzy tak twierdzą, aby usiedli gołą dupą na blasze rozgrzanej do temperatury trzydziestu stopni Celsjusza, a potem na blasze rozpalonej do temperatury stu stopni – następnie zaś ocenili różnicę.

Tessenek elképzelni, hogy a Művészetek Palotájában (vajon így hívják még?), a Szczepański téren új kiállítást nyitnak meg, jelen van az egész krakkói kulturális élet, valamint a diplomáciai testület. A verniszázs kilenckor ér véget, a vendégek kezdenek elszállingózni. Az elsők között távozik néhány diplomata a feleségével. Kimennek, de nyomban vissza is jönnek, az urak idegesek, a hölgyek zokognak. A Szczepańska utcai kijárat lépcsőjénél fiatalemberek csoportja várt rájuk késekkel és pisztolyokkal. Nem folyt vér, az urak átadták levéltárcájukat és órájukat, a hölgyek a táskájukat és ékszereiket, majd visszafordultak, mert látták, hogy a rájuk váró csoport csak az első volt a környéken álldogáló számos csoport közül. A helyszínen tartózkodó egyenruhás rendőrök, akiket az esemény biztosítására rendeltek ki, az eget nézték, vagy a körmeiket vizsgálgatták.
A megnyitó vendégei között van egy fiatal nő, aki a férjével Nowy Targ környékén, egy kisebb birtokon lakik. Autóval jött fel Krakkóba még délelőtt, hogy elintézzen egypár hivatalos ügyet, és találkozzon ismerőseivel. Estig maradt, hogy a megnyitón részt vehessen.
Miután a diplomaták visszajöttek, egy ideig senki sem meri elhagyni a helyiséget. Az előkelő, estélyi ruhás tömeg az előcsarnokba zsúfolódva, általános megrökönyödés közepette tanakodik, hogy most mi a teendő. A rendőrök, miután megállapították, hogy az eget füstköd takarja, körmeik pedig piszkosak - eltűnnek valahová.
A fiatalasszony haza akar menni. Kocsiját a Starowiślna utcai parkolóban hagyta. Elővesz a táskájából egy vadászkést, rézveretes fanyél, egyvájatú, tizenkét centiméteres penge, a łódźi K. Łubagan cég terméke, amelyet 1960 júliusában vásároltak Varsóban, a Nowy Swiaton. Ettől a késtől sohasem válik meg, mindig a táskájában hordja, amikor fölmegy Krakkóba. Most kiveszi a bőrtokból, a tokot visszateszi a táskájába, és a nyelet oly módon megmarkolva, hogy látszik rajta, nem csak konyhai célokból tud bánni a késsel, kilép a Szczepańska utcára.
Az ott várakozó banda nem reagál. A fiatal nő eljut a Piactérre. Járókelők már nincsenek ilyenkor, csak kósza kis csoportok lesnek zsákmányra - nagy a kereslet, kicsi a kínálat -, vagy támasztják mozdulatlanul a falat. Senki sincs alkoholfogyasztásra utaló állapotban, annál többen kábítószer fogyasztására utaló állapotban. Duhajkodásnak, vigalomnak semmi nyoma, fojtott csend uralkodik, mint a vadászatokon. Minden vadászat fő eleme a csend, amelyet csak ritkán szakít meg hanghatással kísért cselekmény. A kábszeresek se lármásak.
Könyökét csípőjéhez szorítva, a késsel meghosszabbított alkarját majdnem vízszintesen tartva, a fiatalasszony befordul a Piactérről a Sienna utcába. Kihívóan, agresszívan a szemébe néz mindenkinek, aki elmegy mellette vagy az útjában áll. Egyelőre semmi reakció.
Ez persze blöff. Bármiféle akció vagy reakció esetében az asszonynak semmi esélye sem lenne. Egyetlen és kockázatos esélye a meglepetés, a lélektani hatás. Ilyesmi nem esik meg velük naponta, ilyesmi még soha nem esett meg velük, tehát - okoskodnak a ragadozók - ez a nő nyilván őrült, vagy kiéhezett narkós, vagy ki tudja, miféle. Mindenesetre nem érdemes kezdeni vele. Még azt se érdemes megnézni, érdemes-e.
Végre eljut a Starowiślna utcai parkolóba. Ott reflektorok vannak és fegyveres őrök, akik nem nézik az eget, se a körmeiket, mert ez nem rendőrség, hanem magánőrség, amelyet egy magánvállalat fogadott fel. A fiatalasszony elteszi a kést a táskájába, és nem játssza tovább az őrültet, narkóst vagy ki tudja, mifélét. Leadja a nyugtát a pénztárnál, fizet, előhozzák a kocsiját, beszáll.
Sikerült, megúszta. Legalábbis ezúttal.
A fenti történet színigaz. Csak nem Krakkóban játszódott le, hanem Mexikóváros központjában. Az asszony pedig a feleségem. A történetet azoknak ajánlom, akik hangoztatják, hogy Krakkó veszélyes. Persze hogy az, kétségkívül, de csak viszonylag. Elnézést, hogy újra elmondom, amit mindig elmondok, mikor azt hallom, hogy mindenütt ugyanaz van és ugyanúgy van. Éspedig: aki így véli, annak javasolom, hogy üljön rá csupasz fenékkel egy harminc Celsius-fokos bádoglapra, aztán egy száz fokra felhevített bádoglapra - és utána mérje fel a különbséget.