Zasáhnutí dobrého vojáka Švejka do světové války (Czech)
„Tak nám zabili Ferdinanda,“ řekla posluhovačka panu Švejkovi, který opustiv před léty vojenskou službu, když byl definitivně prohlášen vojenskou lékařskou komisí za blba, živil se prodejem psů, ošklivých nečistokrevných oblud, kterým padělal rodokmeny.Kromě tohoto zaměstnání byl stížen revmatismem a mazal si právě kolena opodeldokem.
„Kerýho Ferdinanda, paní Müllerová?“ otázal se Švejk, nepřestávaje si masírovat kolena, „já znám dva Ferdinandy. Jednoho, ten je sluhou u drogisty Průši a vypil mu tam jednou omylem láhev nějakého mazání na vlasy, a potom znám ještě Ferdinanda Kokošku, co sbírá ty psí hovínka. Vobou není žádná škoda.“
„Ale, milostpane, pana arcivévodu Ferdinanda, toho z Konopiště, toho tlustýho, nábožnýho.“
„Ježíšmarjá,“ vykřikl Švejk, „to je dobrý. A kde se mu to, panu arcivévodovi, stalo?“
„Práskli ho v Sarajevu, milostpane, z revolveru, vědí. Jel tam s tou svou arcikněžnou v automobilu.“
„Tak se podívejme, paní Müllerová, v automobilu. Jó, takovej pán si to může dovolit, a ani si nepomyslí, jak taková jízda automobilem může nešťastně skončit. A v Sarajevu k tomu, to je v Bosně, paní Müllerová. To udělali asi Turci. My holt jsme jim tu Bosnu a Hercegovinu neměli brát. Tak vida, paní Müllerová. On je tedy pan arcivévoda už na pravdě boží. Trápil se dlouho?“
„Pan arcivévoda byl hned hotovej, milostpane. To vědí, že s revolverem nejsou žádný hračky. Nedávno taky si hrál jeden pán u nás v Nuslích s revolverem a postřílel celou rodinu i domovníka, kterej se šel podívat, kdo to tam střílí ve třetím poschodí.“
„Někerej revolver, paní Müllerová, vám nedá ránu, kdybyste se zbláznili. Takovejch systémů je moc. Ale na pana arcivévodu si koupili jistě něco lepšího, a taky bych se chtěl vsadit, paní Müllerová, že ten člověk, co mu to udělal, se na to pěkně voblík. To vědí, střílet pana arcivévodu, to je moc těžká práce. To není, jako když pytlák střílí hajnýho. Tady jde vo to, jak se k němu dostat, na takovýho pána nesmíte jít v nějakých hadrech. To musíte jít v cylindru, aby vás nesebral dřív policajt.“
„Vono prej jich bylo víc, milostpane.“
„To se samo sebou rozumí, paní Müllerová,“ řekl Švejk, konče masírování kolen, „kdybyste chtěla zabít pana arcivévodu, nebo císaře pána, tak byste se jistě s někým poradila. Víc lidí má víc rozumu. Ten poradí to, ten vono, a pak se dílo podaří, jak je to v tej naší hymně. Hlavní věcí je vyčíhat na ten moment, až takovej pán jede kolem. Jako, jestli se pamatujou na toho pana Lucheniho, co probod naši nebožku Alžbětu tím pilníkem. Procházel se s ní. Pak věřte někomu; vod tý doby žádná císařovna nechodí na procházky. A vono to čeká ještě moc osob. A uvidějí, paní Müllerová, že se dostanou i na toho cara a carevnu, a může být, nedej pánbůh, i na císaře pána, když už to začli s jeho strýcem. Von má, starej pán, moc nepřátel. Ještě víc než ten Ferdinand. Jako nedávno povídal jeden pán v hospodě, že přijde čas, že ty císařové budou kapat jeden za druhým a že jim ani státní návladnictví nepomůže. Pak neměl na útratu a hostinský ho musel dát sebrat. A von mu dal facku a strážníkovi dvě. Pak ho odvezli v košatince, aby se vzpamatoval. Jó, paní Müllerová, dnes se dějou věci. To je zas ztráta pro Rakousko. Když jsem byl na vojně, tak tam jeden infanterista zastřelil hejtmana. Naládoval flintu a šel do kanceláře. Tam mu řekli, že tam nemá co dělat, ale on pořád vedl svou, že musí s panem hejtmanem mluvit. Ten hejtman vyšel ven a hned mu napařil kasárníka. Von vzal flintu a bouch ho přímo do srdce. Kulka vyletěla panu hejtmanovi ze zad a ještě udělala škodu v kanceláři. Rozbila flašku inkoustu a ten polil úřední akta.“
„A co se stalo s tím vojákem?“ otázala se po chvíli paní Müllerová, když Švejk se oblékal.
„Voběsil se na kšandě,“ řekl Švejk, čistě si tvrdý klobouk. „A ta kšanda nebyla ani jeho. Tu si vypůjčil od profousa, že prý mu padají kalhoty. Měl čekat, až ho zastřelejí? To vědí, paní Müllerová, že v takový situaci jde každému hlava kolem. Profousa za to degradovali a dali mu šest měsíců. Ale von si je nevodseděl. Utek do Švejcar a dneska tam dělá kazatele ňáký církve. Dneska je málo poctivců, paní Müllerová. Já si představuju, že se pan arcivévoda Ferdinand také v tom Sarajevu zmejlil v tom člověkovi, co ho střelil. Viděl nějakého pána a myslil si: To je nějakej pořádnej člověk, když mně volá slávu. A zatím ho ten pán bouch. Dal mu jednu nebo několik?“
„Noviny píšou, milostpane, že pan arcivévoda byl jako řešeto. Vystřílel do něho všechny patrony.“
„To jde náramně rychle, paní Müllerová, strašně rychle. Já bych si na takovou věc koupil brovnink. Vypadá to jako hračka, ale můžete s tím za dvě minuty postřílet dvacet arcivévodů, hubenejch nebo tlustejch. Ačkoliv, mezi námi řečeno, paní Müllerová, že do tlustýho pana arcivévody se trefíte jistějc než do hubenýho. Jestli se pamatujou, jak tenkrát v Portugalsku si postříleli toho svýho krále. Byl taky takovej tlustej. To víte, že král nebude přece hubenej. Já tedy teď jdu do hospody U kalicha, a kdyby někdo sem přišel pro toho ratlíka, na kterýho jsem vzal zálohu, tak mu řeknou, že ho mám ve svém psinci na venkově, že jsem mu nedávno kupíroval uši a že se teď nesmí převážet, dokud se mu uši nezahojí, aby mu nenastydly. Klíč dají k domovnici.“
V hospodě U kalicha seděl jen jeden host. Byl to civilní strážník Bretschneider, stojící ve službách státní policie. Hostinský Palivec myl tácky a Bretschneider se marně snažil navázat s ním vážný rozhovor.
Palivec byl známý sprosťák, každé jeho druhé slovo byla zadnice nebo hovno. Přitom byl ale sečtělý a upozorňoval každého, aby si přečetl, co napsal o posledním předmětě Victor Hugo, když líčil poslední odpověď staré gardy Napoleonovy Angličanům v bitvě u Waterloo.
„To máme pěkné léto,“ navazoval Bretschneider svůj vážný rozhovor.
„Stojí to všechno za hovno,“ odpověděl Palivec, ukládaje tácky do skleníku.
„Ty nám to pěkně v tom Sarajevu vyvedli,“ se slabou nadějí ozval se Bretschneider.
„V jakým Sarajevu?“ otázal se Palivec, „v tej nuselskej vinárně? Tam se perou každej den, to vědí, Nusle.“
„V bosenském Sarajevu, pane hostinský. Zastřelili tam pana arcivévodu Ferdinanda. Co tomu říkáte?“
„Já se do takových věcí nepletu, s tím ať mně každej políbí prdel,“ odpověděl slušně pan Palivec, zapaluje si dýmku, „dneska se do toho míchat, to by mohlo každému člověkovi zlomit vaz. Já jsem živnostník, když někdo přijde a dá si pivo, tak mu ho natočím. Ale nějaký Sarajevo, politika nebo nebožtík arcivévoda, to pro nás nic není, z toho nic nekouká než Pankrác.“
Bretschneider umlkl a díval se zklamaně po pusté hospodě.
„Tady kdysi visel obraz císaře pána,“ ozval se opět po chvíli, „právě tam, kde teď visí zrcadlo.“
„Jó, to mají pravdu,“ odpověděl pan Palivec, „visel tam a sraly na něj mouchy, tak jsem ho dal na půdu. To víte, ještě by si někdo mohl dovolit nějakou poznámku a mohly by být z toho nepříjemnosti. Copak to potřebuju?“
„V tom Sarajevu muselo to být asi ošklivý, pane hostinský.“
Na tuto záludně přímou otázku odpověděl pan Palivec neobyčejně opatrně: „V tuhle dobu bývá v Bosně a Hercegovině strašný horko. Když jsem tam sloužil, tak museli dávat našemu obrlajtnantovi led na hlavu.“
„U kterého pluku jste sloužil, pane hostinský?“
„Na takovou maličkost se nepamatuju, já jsem se nikdy o takovou hovadinu nezajímal a nikdy jsem nebyl na to zvědavej,“ odpověděl pan Palivec, „přílišná zvědavost škodí.“
Civilní strážník Bretschneider definitivně umlkl a jeho zachmuřený výraz se zlepšil teprve příchodem Švejka, který, vstoupiv do hospody, poručil si černé pivo s touto poznámkou: „Ve Vídni dneska taky mají smutek.“
Bretschneidrovy oči zasvítily plnou nadějí; řekl stručně: „Na Konopišti je deset černých práporů.“
„Má jich tam být dvanáct,“ řekl Švejk, když se napil.
„Proč myslíte dvanáct?“ otázal se Bretschneider.
„Aby to šlo do počtu, do tuctu, to se dá lepší počítat a na tucty to vždycky přijde lacinějc,“ odpověděl Švejk.
Panovalo ticho, které přerušil sám Švejk povzdechem: „Tak už tam je na pravdě boží, dej mu pánbůh věčnou slávu. Ani se nedočkal, až bude císařem. Když já jsem sloužil na vojně, tak jeden generál spadl s koně a zabil se docela klidně. Chtěli mu pomoct zas na koně, vysadit ho, a divějí se, že je úplně mrtvej. A měl taky avancírovat na feldmaršálka. Stalo se to při přehlídce vojska.
Tyhle přehlídky nikdy nevedou k dobrýmu. V Sarajevě taky byla nějaká přehlídka. Jednou se pamatuji, že mně scházelo při takové přehlídce dvacet knoflíků u mundúru a že mě zavřeli za to na čtrnáct dní do ajnclíku a dva dni jsem ležel jako lazar, svázanej do kozelce. Ale disciplína na vojně musí být, jinak by si nikdo nedělal z ničeho nic. Náš obrlajtnant Makovec, ten nám vždy říkal: ‚Disciplína, vy kluci pitomí, musí bejt, jinak byste lezli jako vopice po stromech, ale vojna z vás udělá lidi, vy blbouni pitomí.‘ A není to pravda? Představte si park, řekněme na Karláku, a na každým stromě jeden voják bez disciplíny. Z toho jsem vždycky měl největší strach.“
„V tom Sarajevu,“ navazoval Bretschneider, „to udělali Srbové.“
„To se mýlíte,“ odpověděl Švejk, „udělali to Turci, kvůli Bosně a Hercegovině.“
A Švejk vyložil svůj názor na mezinárodní politiku Rakouska na Balkáně. Turci to prohráli v roce 1912 se Srbskem, Bulharskem a Řeckem. Chtěli, aby jim Rakousko pomohlo, a když se to nestalo, střelili Ferdinanda.
„Máš rád Turky?“ obrátil se Švejk na hostinského Palivce, „máš rád ty pohanský psy? Viď že nemáš.“
„Host jako host,“ řekl Palivec, „třebas Turek. Pro nás živnostníky neplatí žádná politika. Zaplať si pivo a seď v hospodě a žvaň si, co chceš. To je moje zásada. Jestli to tomu našemu Ferdinandovi udělal Srb nebo Turek, katolík nebo mohamedán, anarchista nebo mladočech, mně je to všechno jedno.“
„Dobře, pane hostinský,“ ozval se Bretschneider, který opět pozbýval naděje, že z těch dvou se dá někdo chytit, „ale připustíte, že je to velká ztráta pro Rakousko.“
Místo hostinského odpověděl Švejk: „Ztráta to je, to se nedá upřít. Hrozná ztráta. Von se Ferdinand nedá nahradit nějakým pitomou. Von měl bejt jenom ještě tlustější.“
„Jak to myslíte?“ ožil Bretschneider.
„Jak to myslím?“ odvětil spokojeně Švejk. „Docela jenom takhle. Kdyby byl bejval tlustější, tak by ho jistě už dřív ranila mrtvice, když honil ty báby na Konopišti, když tam v jeho revíru sbíraly roští a houby, a nemusel zemřít takovou hanebnou smrtí. Když to povážím, strýc císaře pána, a voni ho zastřelejí. Vždyť je to ostuda, jsou toho plný noviny. U nás před léty v Budějovicích probodli na trhu v nějaké takové malé hádce jednoho obchodníka s dobytkem, nějakého Břetislava Ludvíka. Ten měl syna Bohuslava, a kam přišel prodávat prasata, nikdo od něho nic nekoupil a každý říkal: ‚To je syn toho probodnutýho, to bude asi také pěknej lump.‘ Musel skočit v Krumlově z toho mostu do Vltavy a museli ho vytáhnout, museli ho křísit, museli z něho pumpovat vodu a von jim musel skonat v náručí lékaře, když mu dal nějakou injekci.“
„Vy ale máte divná přirovnání,“ řekl Bretschneider významně, „mluvíte napřed o Ferdinandovi a potom o obchodníku s dobytkem.“
„Ale nemám,“ hájil se Švejk, „bůh mě chraň, abych já chtěl někoho k někomu přirovnávat. Pan hostinský mne zná. Viď že jsem nikdy nikoho k někomu nepřirovnával? Já bych jenom nechtěl být v kůži té vdovy po arcivévodovi. Co teď bude dělat? Děti jsou sirotkové, panství v Konopišti bez pána. A vdávat se zas za nějakého nového arcivévodu? Co z toho má? Pojede s ním zas do Sarajeva, a bude vdovou podruhé. To byl ve Zlivi u Hluboké před léty jeden hajný, měl takové ošklivé jméno Pinďour. Zastřelili ho pytláci a zůstala po něm vdova s dvěma dítkami a vzala si za rok opět hajného, Pepíka Šavlovic z Mydlovar. A zastřelili jí ho taky. Pak se vdala potřetí a vzala si zas hajného a povídá: ‚Do třetice všeho dobrého. Jestli teď se to nepodaří, tak už nevím, co udělám.‘ To se ví, že jí ho zas zastřelili, a to už měla s těmi hajnými šest dětí dohromady. Byla až v kanceláři knížete pána na Hluboké a stěžovala si, že má s těmi hajnými trápení. Tak jí odporučili porybnýho Jareše z ražické bašty. A co byste řekli, utopili jí ho při lovení rybníka, a měla s ním dvě děti. Pak si vzala nunváře z Vodňan, a ten ji jednou v noci klepl sekyrou a šel se dobrovolně udat. Když ho potom u krajského soudu v Písku věšeli, ukousl knězi nos a řekl, že vůbec ničeho nelituje, a také řekl ještě něco hodně ošklivého o císaři pánovi.“
„A nevíte, co o něm řekl?“ otázal se hlasem plným naděje Bretschneider.
„To vám říct nemohu, poněvadž se to nikdo neodvážil opakovat. Ale bylo to prý tak něco strašlivýho a hroznýho, že jeden rada od soudu, který byl při tom, se z toho zbláznil a ještě dodnes ho drží v izolaci, aby to nevyšlo najevo. To nebyla jenom obyčejná urážka císaře pána, jaká se dělá ve vožralství.“
„A jaké urážky císaře pána se dělají ve vožralství?“ otázal se Bretschneider.
„Prosím vás, pánové, obraťte list,“ ozval se hostinský Palivec, „víte, já to nemám rád. Leccos se kecne a pak to člověka mrzí.“
„Jaké urážky císaře pána se dělají ve vožralství?“ opakoval Švejk. „Všelijaké. Vopijte se, dejte si zahrát rakouskou hymnu a uvidíte, co začnete mluvit. Vymyslíte si toho tolik na císaře pána, že kdyby toho byla jen polovička pravda, stačilo by to, aby měl ostudu pro celý život. Ale von si to starej pán doopravdy nezaslouží. Vezměme si tohle. Syna Rudolfa ztratil v útlém věku, v plné mužské síle. Manželku Alžbětu mu propíchli pilníkem, potom se mu ztratil Jan Ort, bratra, císaře mexického, mu zastřelili v nějaké pevnosti u nějaké zdi. Teď zas mu odstřelili strýčka na stará kolena. To aby měl člověk železné nervy.
A potom si vzpomene nějakej vožralej chlap a začne mu nadávat. Kdyby dnes něco vypuklo, půjdu dobrovolně a budu sloužit císaři pánu až do roztrhání těla.“
Švejk se napil důkladně a pokračoval: „Vy myslíte, že to císař pán takhle nechá bejt? To ho málo znáte. Vojna s Turky musí být. Zabili jste mně strejčka, tak tady máte přes držku. Válka jest jistá. Srbsko a Rusko nám pomůže v té válce. Bude se to řezat.“
Švejk v té prorocké chvíli vypadal krásně. Jeho prostodušná tvář, usměvavá jak měsíc v úplňku, zářila nadšením. Jemu bylo vše tak jasné.
„Může být,“ pokračoval v líčení budoucnosti Rakouska, „že nás v případě války s Tureckem Němci napadnou, poněvadž Němci a Turci drží dohromady. Jsou to takový potvory, že jim není v světě rovno. Můžeme se však spojit s Francií, která má od jedenasedmdesátého roku spadeno na Německo. A už to půjde. Válka bude, víc vám neřeknu.“
Bretschneider vstal a řekl slavnostně: „Víc nemusíte povídat, pojďte se mnou na chodbu, tam vám něco povím.“
Švejk vyšel za civilním strážníkem na chodbu, kde ho čekalo malé překvapení, když jeho soused od piva ukázal mu orlíčka a prohlásil, že ho zatýká a ihned odvede na policejní ředitelství. Švejk snažil se vysvětlit, že se asi ten pán mýlí, on že je úplně nevinný, že nepronesl ani jednoho slova, které by mohlo někoho urazit.
Bretschneider mu však řekl, že se skutečně dopustil několika trestných činů, mezi kterými hraje roli i zločin velezrády.
Pak se vrátili do hospody a Švejk řekl k panu Palivcovi: „Já mám pět piv a jeden rohlík s párkem. Teď mně dej ještě jednu slivovici a já už musím jít, poněvadž jsem zatčenej.“
Bretschneider ukázal panu Palivcovi orlíčka, chvíli se díval na pana Palivce a pak se otázal: „Jste ženat?“
„Jsem.“
„A může vaše manželka za vás vésti obchod po dobu vaší nepřítomnosti?“
„Může.“
„Tak je to v pořádku, pane hostinský,“ vesele řekl Bretschneider, „zavolejte sem svou paní, předejte jí to a večer si pro vás přijedem.“
„Nic si z toho nedělej,“ těšil ho Švejk, „já tam jdu jenom pro velezrádu.“
„Ale pro co já?“ zabědoval pan Palivec. „Já byl přece tak vopatrnej.“
Bretschneider se usmál a vítězoslavně řekl: „Za to, že jste řekl, že sraly mouchy na císaře pána. Oni vám už toho císaře pána vyženou z hlavy.“
A Švejk opustil hospodu U kalicha v průvodu civilního strážníka, kterého, stíhaje jeho tvář svým dobráckým úsměvem, se optal, když vyšli na ulici: „Mám slézt z chodníku?“
„Jak to?“
„Já myslím, když jsem zatčenej, že nemám práva chodit po chodníku.“
Když vcházeli do vrat policejního ředitelství, řekl Švejk: „Tak nám to pěkně uteklo. Chodíte často ke Kalichu?“
A zatímco vedli Švejka do přijímací kanceláře, u Kalicha předával pan Palivec hospodu své plačící ženě, těše ji svým zvláštním způsobem: „Neplač, neřvi, co mně mohou udělat kvůli posranýmu obrazu císaře pána?“
A tak zasáhl dobrý voják Švejk do světové války svým milým, roztomilým způsobem. Historiky bude zajímat, že on viděl daleko do budoucnosti. Jestli situace vyvinula se později jinak, než jak on vykládal u Kalicha, musíme mít na zřeteli, že neměl průpravného diplomatického vzdělání.
|
Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej (Polish)
– A to nam zabili Ferdynanda – rzekła
posługaczka do pana Szwejka, który opuściwszy przed laty służbę w wojsku, gdy
ostatecznie przez lekarską komisję wojskową uznany został za idiotę, utrzymywał
się z handlu psami, pokracznymi, nierasowymi kundlami, których rodowody
fałszował. Prócz tego zajęcia dotknięty był reumatyzmem i właśnie nacierał sobie kolana
opodeldokiem. – Którego Ferdynanda, pani Müllerowo? – zapytał Szwejk nie przestając masować
kolan. – Ja znam dwóch Ferdynandów: jeden jest posługaczem u drogisty Pruszy i
przez pomyłkę wypił tam razu pewnego jakieś smarowanie na porost włosów, a
potem znam jeszcze Ferdynanda Kokoszkę, tego, co zbiera psie gówienka. Obu nie
ma co żałować. – Ależ, proszę pana, pana arcyksięcia Ferdynanda, tego z Konopisztu, tego
tłustego, pobożnego. – Jezus Maria! – zawołał Szwejk. – A to dobre! A gdzie też to się panu
arcyksięciu przytrafiło? – Kropnęli go w Sarajewie, proszę pana, z rewolweru, wie pan. Jechał tam ze swoją
arcyksiężną w automobilu. – Patrzcie państwo, moja pani Müllerowo, w automobilu. Juścić, taki pan może
sobie na to pozwolić i nawet nie pumyśli, jak taka jazda automobilem może się
skończyć nieszczęśliwie. I jeszcze do tego w Sarajewie, to jest w Bośni, pani
Müllerowo. To na pewno zrobili Turcy. Nie trza im było tej Bośni i Hercegowiny
zabierać. Tak to, tak, pani Müllerowo. Więc pan arcyksiążę już na sądzie
boskim. Długo też się męczył? – Pan arcyksiążę był od razu trup, proszę pana. Sam pan wie, że z rewolwerem
nie ma szpasów. Niedawno temu w naszej dzielnicy w Nuslach też się jeden bawił
rewolwerem i powystrzelał całą rodzinę, a nawet stróża, który poszedł zobaczyć,
kto też tam strzela na trzecim piętrze. – Niektóry rewolwer, pani Müllerowo, nie wystrzeli, choćby się człek skręcił.
Takich systemów jest dużo. Ale na pana arcyksięcia kupili sobie z pewnością
taki z tych lepszych. No i założyłbym się z panią, pani Müllerowo, że ten
człowiek, co mu to zrobił, byk odświętnie ubrany. Miarkuje pani sama, że strzelanie
do arcyksięcia to robota bardzo trudna, to nie to samo, jak kłusownik strzela
do gajowego. Tutaj chodzi o to, jak się do niego dobrać; na takiego pana nie
można się wybierać w jakichś szmatach. Musisz, bratku, iść w cylindrze, żeby
cię przedtem nie capnął policjant. – Podobno więcej ich tam było, proszę pana. – Ma się wiedzieć, pani Müllerowo – rzekł Szwejk kończąc nacieranie kolana. –
Jak by pani chciała zastrzelić arcyksięcia albo pana cesarza, toby się pani na
pewno z kimś naradziła. Co głowa, to rozum. Ten doradzi to, tamten owo i w ten
sposób zbożne dzieło się powiedzie, jak o tym śpiewamy w naszym hymnie
państwowym. Główna rzecz obliczyć sobie dokładnie, kiedy taki pan będzie
przechodził. Tak samo, jak ten pan Luccheni, jeśli pani jeszcze pamięta, co to
poszedł z naszą nieboszczką Elżbietą na spacer i przekłuł ją pilnikiem. I wierz
tu komu! Od tego czasu żadna cesarzowa nie wychodzi na spacery. A to samo czeka
jeszcze wiele osób. Zobaczy pani Müllerowa, że się jeszcze dobiorą i do cara, i
do carowej, a nie daj Boże i do naszego pana cesarza, kiedy tak obcesowo wzięli
się do jego stryjaszka. Nasz starszy pan ma sporo nieprzyjaciół. Jeszcze więcej
niż ten Ferdynand. Niedawno temu mówił jeden pan w piwiarni, że nastanie taki
czas, że cesarze będą padali jeden po drugim i że nawet sam pan prokurator nic
im nie poradzi. A potem nie miał czym zapłacić i gospodarz musiał go kazać
aresztować. A ten go trzask w pysk, a policjanta dwa razy. Odwieźli go potem w
plecionce, żeby wytrzeźwiał. Tak, tak, pani Müllerowo, takie to czasy. Ano dla
Austrii znowu strata to niemała. Jakem służył w wojsku, to jeden piechur
zastrzelił tam kapitana. Nabił flintę i wlazł do kancelarii. Powiedzieli mu
tam, żeby sobie poszedł, bo w kancelarii nie jego miejsce, a on wciąż swoje, że
musi się rozmówić z panem kapitanem. Kapitan przyszedł i zaraz mu wlepił
koszarniaka. A ten wziął karabin i kropnął go prosto w serce. Kula przeleciała
panu kapitanowi przez plecy i jeszcze narobiła szkody w kancelarii. Rozbiła
butelkę z atramentem, a ten atrament rozlał się po urzędowych aktach. – A co się stało z tym żołnierzem? – zapytała po chwili pani Müllerowa, gdy
Szwejk się ubierał. – Powiesił się na szelkach - rzekł Szwejk czyszcząc melonik. – A te szelki nie
były jego własnością. Musiał je sobie pożyczyć od strażnika, że niby to mu
opadały spodnie. A co? Miał może czekać, aż go rozstrzelają? Nietrudno
zmiarkować, moja pani Müllerowo, że w takich razach człowiekowi się we łbie
mąci. Strażnika za to zdegradowali i dali mu sześć miesięcy. Ale ńie siedział.
Uciekł do Szwajcarii i dzisiaj jest tam ponoć kaznodzieją jakiegoś kościoła.
Mało dziś dobrych ludzi, pani Müllerowo. Wyobrażam sobie, że i pan arcyksiążę
Ferdynand w mieście Sarajewie też się grubo zawiódł na tym człowieku, co do
niego strzelił. Widział jakiegoś pana i pomyślał sobie: „Jakiś porządny
człowiek, kiedy wiwatuje na moją cześć.” Tymczasem ten pan trach! do niego.
Kropnął go raz czy parę razy? – W gazetach piszą, proszę pana, że pan arcyksiążę był podziurawiony jak sito.
Wystrzelił do niego wszystkie naboje. – To idzie bardzo szybko, pani Müllerowo, strasznie szybko. Ja bym sobie na coś
takiego kupił browning. Wygląda to jak cacko, ale tym cackiem można przez dwie
minuty powystrzelać dwudziestu arcyksiążąt, chudych albo tłustych. Chociaż,
między nami mówiąc, pani Müllerowo, do tłustego arcyksięcia trafić daleko
łatwiej niż do chudego. Pamięta pani, jak to wtedy w Portugalii ustrzelili
sobie tego swego króla? Też był taki tłusty. Wiadomo, że król nie będzie
chudeusz. Teraz idę do gospody „Pod Kielichem”, a jak by tu ktoś przyszedł po
tego ratlerka, com za niego wziął zaliczkę, to trzeba powiedzieć, że mam go w
swojej psiarni na prowincji, że mu niedawno przyciąłem uszy i że teraz nie
można go przewozić, póki mu się uszy nie zagoją, żeby mu się nie zaziębiły.
Klucz pani zostawi u stróżki. W gospodzie „Pod Kielichem” siedział tylko jeden gość. Był to wywiadowca
Bretschneider, będący na służbie policji państwowej. Gospodarz Palivec zmywał
podstawki, a Bretschneider daremnie usiłował wyciągnąć go na poważną rozmowę. Palivec był znany grubianin i co drugie jego słowo było „dupa” albo „gówno”.
Ale jednocześnie był oczytany i zalecał każdemu, aby sobie przeczytał, co o tym
drugim przedmiocie napisał Wiktor Hugo, przytaczając ostatnią odpowiedź napoleońskiej
starej gwardii, daną Anglikom w bitwie pod Waterloo. – Ładne mamy lato – rozpoczął Bretschneider swoją poważną rozmowę. – Wszystko to gówno warte – odpowiedział Palivec układając odstawki w
kredensie. – A to nam nawarzyli piwa w tym Sarajewie – ozwał się Bretschneider tracąc
nadzieję. – W jakim Sarajewie? – zapytał Palivec. – W nuselskiej winiarni? Tam się co
dzień za łby wodzą. Wiadomo, przedmieście. – W bośniackim Sarajewie, panie gospodarzu. Zastrzelili tam pana, arcyksięcia
Ferdynanda. Co pan na to powie? – Ja się do takich rzeczy nie mieszam, z tym niech mnie każdy pocałuje w dupę –
grzecznie odpowiedział Palivec zapalając fajkę. – Do takich rzeczy mieszać się
nie warto, bo można grubo oberwać. Mam swój handelek, i tyle. Gdy kto przychodzi
i każe sobie podać piwa, to mu podam. Ale jakieś tam Sarajewy, polityka albo
nieboszczyk pan arcyksiążę to nie dla nas, bo można się dostać za kraty na
Pankrac. Bretschneider zamilkł i pełen rozczarowania rozglądał się po pustym szynku. – Tutaj wisiał niegdyś obraz najjaśniejszego pana – ozwał się znów po chwili –
akurat tam, gdzie teraz wisi lustro. – A tak, ma pan rację – odpowiedział Palivec – wisiał tam, ale obsrywały go
muchy, więc zaniosłem go na strych. Wiadomo, jak to bywa. Jeszcze by kto zrobił
głupią uwagę i miałby człowiek kram. Potrzebne mi to? – Ale w tym Sarajewie stała się rzecz paskudna, prawda, panie gospodarzu? Na to pozornie proste, ale podstępne pytanie odpowiedział Palivec niezwykle
ostrożnie: – O tej porze bywa w Bośni i Hercegowinie strasznie gorąco. Jakem tam służył w
wojsku, to naszemu oberlejtnantowi musieli na głowę lód przykładać. – W jakim pułku służył pan, panie gospodarzu? – Takie głupstwa nie trzymają mi się w głowie. Nigdy się takimi bzdurami nie
zajmowałem i nigdy mnie nic takiego nie obchodziło – odpowiedział Palivec. –
Ciekawość pierwszy stopień do piekła. Wywiadowca Bretschneider zamilkł ostatecznie, a jego ponura twarz pojaśniała
dopiero wówczas, gdy do gospody wszedł Szwejk, który kazał sobie podać ciemne
piwo, dodając znacząco: „Bo w Wiedniu też dziś mają żałobę”. W oczach Bretschneidera błysnęła nadzieja. Dorzucił rzeczowo: – Na zamku w Konopiszcie jest dziesięć czarnych chorągwi. – A powinno być dwanaście – rzekł Szwejk popiwszy piwa. – Dlaczego sądzi pan, że dwanaście? – zapytał Bretschneider. – Żeby był równy rachunek, akurat tuzin. Łatwiej to zliczyć, no i na tuziny
wszystko jest tańsze – odpowiedział Szwejk. Zapanowała cisza, którą Szwejk przerwał westchnieniem: – Więc już biedak ziemię gryzie, Panie, świeć nad jego duszą! Nie doczekał się nawet cesarzowania. Jak byłem w wojsku, to jeden generał
spadł z konia i zabił się na dobre. Chcieli go podnieść i wsadzić na konia, a
tu patrzą, zupełnie martwy. A też miał dostać awans na feldmarszałka. Stało
się to przy przeglądzie wojska. Wszystkie te przeglądy nigdy nie wychodziły na
dobre. W Sarajewie też był jakiś przegląd. Pamiętam, że pewnego razu brakowało
mi przy takim przeglądzie dwadzieścia guzików przy mundurze i że mnie za to
wsadzili na dwa tygodnie do pojedynki, a przez dwa dni leżałem jak ten łazarz w
kij związany. Ale w wojsku dyscyplina musi być, bo inaczej nikt by sobie z
niczego nic nie robił. Nasz oberlejtnant Makovec mawiał nam nieraz: „Dyscyplina
musu być, wy łby zakute, bo bez niej to byście łazili po drzewach jak te małpy,
ale wojsko zrobi z was ludzi, wy trąby powietrzne!” A czy nie miał racji?
Przedstawmy sobie park na przykład na Placu Karola, a na każdym drzewie taki
żołnierz bez dyscypliny. Tego się zawsze najbardziej obawiałem. – W Sarajewie w całej tej sprawie maczali palce Serbowie – nawiązywał pan
Bretschneider. – Myli się pan – odpowiedział Szwejk. – To zrobili Turcy przez tę Bośnię i
Hercegowinę. I Szwejk rozwinął swoje poglądy na międzynarodową politykę Austrii na
Bałkanach: Turcy przegrali wojnę w roku 1912 z Serbią, Bułgarią i Grecją.
Chcieli, żeby ich Austria poratowała, a gdy Austria nie chciała, zastrzelili
Ferdynanda. – Lubisz Turków? – zwrócił się Szwejk do gospodarza Palivca. – Lubisz tych
psów pogańskich? Prawda, że nie lubisz? – Każdy gość jest dobry – odpowiedział Palivec – niech sobie będzie i Turek.
Dla nas, kupców, polityka nie ma znaczenia. Zapłać za piwo, siedź sobie w
knajpie i wygaduj, co ci ślina na język przyniesie. To moja zasada. Czy to
zrobił temu naszemu Ferdynandowi Serb czy Turek, katolik czy mahometanin,
anarchista czy młodoczech1, mnie wszystko jedno. – Dobrze, panie gospodarzu – ozwał się Bretschneider, który znowu stracił
nadzieję, czy uda się przyłapać jednego z tych dwóch na jakimś słowie – ale
zgadza się pan chyba, że to wielka strata dla Austrii. Zamiast gospodarza odpowiedział Szwejk: – Strata bo strata, przeczyć temu nie móżna. Okropna strata. Ferdynanda nie
może zastąpić pierwszy lepszy cymbał. Tylko szkoda, że nie był jeszcze
tłuściejszy. – Niby
dlaczego? – ożywił się Bretschneider. – Niby dlaczego? – odpowiedział spokojnie Szwejk. – Niby dlatego, że jakby był
jeszcze tłuściejszy, to byłby go trafił szlag już dawniej, kiedy w Konopiszcie
gonił babiny zbierające w jego lesie chrust i grzyby, i nie potrzebowałby
umierać taką nieprzystojną śmiercią. W głowie się człowiekowi nie mieści:
stryjaszek najjaśniejszego pana, a siaki taki go zastrzelił. Przecież to wstyd,
bo w gazetach o tym pełno. U nas w Budziejowicach przed paru laty w czasie jednej
małej sprzeczki na targu bydlęcym przebili niejakiego Brzecisława Ludvika,
handlarza bydła. Ten kupiec miał syna Bogusława i gdziekolwiek ten syn
przyszedł ze świniami na sprzedaż, nikt od niego nie chciał nic kupić, a każdy
mawiał: „To syn tego przebitego, to musi być też łotr niezgorszy.” Musiał w
Krumlovie skoczyć z mostu do Wełtawy, musieli go wyciągać, musieli go cucić,
musieli z niego wodę pompować, a on im musiał umrzeć w objęciach lekarza akurat
wtedy, gdy ten mu coś zastrzykiwał pod skórę. – Skąd pan bierze takie dziwne porównania? – rzekł Bretschneider z naciskiem. –
Mówi pan najpierw o Ferdynandzie, a potem o handlarzu bydła. – Znikąd nie biorę żadnych porównań – bronił się Szwejk. – Niech mnie Bóg
broni, żebym ja miał kogoś do kogoś porównywać! Pan gospodarz mnie zna. No,
powiedz sam, że nigdy nikogo do nikogo nie przyrównywałem. Tylko że nie
chciałbym być w skórze tej wdowy po arcyksięciu. Co ona teraz zrobi? Dzieci
sieroty, dobra na Konopiszcie bez pana. A wydawać się znowu za jakiego nowego arcyksięcia?...
Co by z tego miała? Pojechałaby z nim znowu do Sarajewa i zostałaby wdową po
raz drugi. We Zliviu koło Hlubokiej był przed laty gajowy, a miał takie
obrzydliwe nazwisko Kurdupel. Kłusownicy go zastrzelili, a została po nim wdowa
z dwojgiem dzieci i po roku wyszła znowu za gajowego Pepika Szevtoviaka z
Mydlovarów. I tego zastrzelili także. Wyszła za mąż po raz trzeci i znowu za
gajowego, mówiąc sobie: „Do trzech razy sztuka. Jeśli i to się nie uda, to już
nie wiem, co zrobię.” Rzecz prosta, że i tego zastrzelili, a ona tymczasem
miała z tymi gajowymi już sześcioro dzieci. Była nawet w kancelarii kśięcia
pana w Hlubokiej i skarżyła się na swoje utrapienie z tymi gajowymi. Więc jej
nastręczyli dozorcę stawów, Jaresza, spod Rażickiej Baszty. I powiedzcie
państwo: utopili jej chłopa przy połowie ryb, a miała z nim dwoje dzieci! Potem
wydała się za trzebiciela nierogacizny z Vodnian, a ten pewnej nocy trzepnął ją
siekierą i dobrowolnie poszedł się oskarżyć. Gdy go potem z wyroku sądu
okręgowego w Pisku wieszali, ugryzł księdza w nos, powiedział, że niczego nie
żałuje, a do tego powiedział jeszcze coś bardzo brzydkiego o najjaśniejszym
panu. – A nie wie pan czasem, co takiego powiedział? – zapytał Bretschneider głosem
pełnym nadziei. – Tego powiedzieć panu nie mogę, bo nikt się tego nie odważy powtórzyć. Ale
było to podobno coś tak okropnego, że pewien radca sądowy, który był przy tym,
oszalał od tego i jeszcze dzisiaj trzymany jest w izolacji, żeby się nie
wydało. Nie była to, zwyczajna obraza najjaśniejszego pana, jakiej się ludzie
dopuszczają po pijanemu. – A jakiej obrazy najjaśniejszego pana dopuszczają się ludzie po pijanemu? –
zapytał Bretschneider. – Proszę was, panowie, mówcie o innych sprawach – ozwał się Palivec. – Wiecie
dobrze, że takich rzeczy nie lubię. Słówko z pyska wyleci, a potem bieda. – Jakiej obrazy najjaśniejszego pana dopuszczają się ludzie po pijanemu? –
powtórzył Szwejk. – Rozmaicie bywa. Upij się pan, każ sobie zagrać austriacki
hymn, a zobaczysz, co będziesz mówił. Wymyśli pan sobie tyle różnych rzeczy o
panu cesarzu, że gdyby choć połowa z tego była prawdą, to miałby biedak wstydu
na całe życie. Ale ten starszy pan naprawdę nie zasługuje na takie traktowanie.
Weź pan na przykład taką rzecz: syna Rudolfa stracił w młodocianym wieku, w
pełnej sile męskiej. Małżonkę Elżbietę przebili mu pilnikiem, potem zginął mu
Jan Orth, brata jego, cesarza meksykańskiego, zastrzelili w jakiejś twierdzy
przy jakimś murze, a teraz na stare lata zastrzelili mu stryjaszka: I raptem
schla się jakiś pijanica i zacznie na niego wygadywać. Przecież takie rzeczy
działają na nerwy. Gdyby się dzisiaj miało coś zdarzyć, to z dobrej woli pójdę
i będę służył panu cesarzowi do ostatka sił. Szwejk napił się dokumentnie i ciągnął dalej: – Myślisz pan może, że najjaśniejszy pan puści to płazem? Nie znasz go pan w
takim razie. Wojna z Turkami musi być. Zabiliście mi stryjaszka, to ja was też
przez pysk zdzielę. Wojna jest pewna. Serbia i Rosja dopomogą nam w tej wojnie.
Ej, będzie rzeź, aź miło! W tym proroczym natchnieniu Szwejk był piękny. Jego dobroduszna twarz,
uśmiechnięta jak księżyc w pełni, promieniała zapałem. Wszystko wydawało mu się
bardzo jasne. – Może się zdarzyć – wywodził dalej, mówiąc o przyszłości Austrii – że w razie
wojny z Turcją napadną na nas Niemcy, bo Niemcy i Turcy trzymają z sobą. To
takie dranie, że drugich takich mie ma na świecie. Ale możemy się sprzymierzyć
z Francją, która od roku siedemdziesiątego
pierwszego krzywo patrzy na Niemca. I damy sobie radę. Wojna będzie, więcej nie
powiem. Bretschneider
wstał i rzekł uroczyście: – Więcej pan mówić nie potrzebuje. Niech pan wyjdzie że mną do sieni, to panu
coś powiem. Szwejk wyszedł za wywiadowcą do sieni, gdzie go oczekiwała mała niespodzianka,
gdy jego kompan od stolika pokazał mu orzełka i rzekł, że go aresztuje i że
natychmiast zaprowadzi go do dyrekcji policji. Szwejk starał się wytłumaczyć i
wywodził, że ten pan się zapewne myli, bo on jest całkiem niewinny, jako że nie
wymówił ani jednego słowa, które mogłoby kogokolwiek obrazić. Bretschneider
oświadczył jednak, iż Szwejk faktycznie dopuścił się kilku czynów karalnych,
pośród których pewną rolę gra także zbrodnia zdrady stanu. Potem powrócił do gospody i Szwejk rzekł do Palivca: – Mam pięć piw i jeden rogalik z parówkami. Teraz daj mi jeszcze jedną
śliwowicę, bo już muszę iść, jako że jestem aresztowany. Bretschneider pokazał Palivcowi orzełka; przez chwilę spoglądał na niego, a
potem zapytał: – Czy pan żonaty? – Żonaty. – A czy pańska małżonka może prowadzić interes w czasie pańskiej nieobecności? – Może. – A więc wszystko w porządku, panie gospodarzu – wesoło rzekł Bretschneider. –
Zawoła pan swą żonę, przekaże jej wszystko, a wieczorem przyjdziemy po pana. – Nie przyjmuj się tym – pocieszył go Szwejk. – Mnie zabierają tylko z powodu
zdrady stanu. – Ale za co mnie? – biadał Palivec. – Ja byłem taki ostrożny! Bretschneider uśmiechnął się i rzekł zwycięsko: – Za to, że pan powiedział, że muchy srały na najjaśniejszego pana. Już tam
panu najjaśniejszego pana z głowy wybiją. Szwejk opuścił gospodę „Pod Kielichem” w towarzystwie wywiadowcy; gdy wyszli na
ulicę, zapytał go nie przestając spoglądać z dobrotliwym uśmiechem na jego
twarz: – Czy każe mi pan zejść z trotuaru? – Dlaczego? – Sądzę, że jako aresztowany nie mam prawa chodzić po trotuarze. Kiedy wchodzili do bramy dyrekcji policji, Szwejk rzekł: – Tak mile zleciał nam czas. Czy często bywa pan „Pod Kielichem”? Podczas gdy Szwejka prowadzono do kancelarii, w której przyjmowano
aresztantów, Palivec przekazywał gospodę „Pod Kielichem” swojej płaczącej
żonie pocieszając ją na swój sposób: – Nie płacz, nie rycz, co mi mogą zrobić za zasrany obraz najjaśniejszego
pana? W taki to sposób dobry wojak Szwejk wkroczył na widownię wojny światowej, po
swojemu mile i ujmująco. Historyków zainteresuje niezawodnie to, iż
przewidywał daleką przyszłość. Jeśli sytuacja rozwinęła się potem nieco
inaczej, niż on malował ją „Pod Kielichem”, musimy wziąć pod uwagę fakt, że
brak mu było gruntownego wykształcenia dyplomatycznego.
1 Ówczesna
burżuazja czeska dzieliła się politycznie na staroczeską (konserwatyści) i
młodoczeską (liberałowie).
Source of the quotation | Jaroslav Hasek: Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej, Wydawnictwo "Śląsk" -Katowice 1973 |
|