This website is using cookies

We use cookies to ensure that we give you the best experience on our website. If you continue without changing your settings, we'll assume that you are happy to receive all cookies on this website. 

Mitana, Dušan: Vôňa húb

Portre of Mitana, Dušan

Vôňa húb (Slovak)

Ležal na deke, opretý o lakte, a pozera] na ženu; práve sa postavila do dlhého radu pred kioskom s malinovkou. Nič sa nezmenilo, pomyslel si, ani sme sem nemuseli chodiť. Nič sa nezmenilo. Nemohol všák odmietnuť spoločnú dovolenku, tu, pri tomto jazere; chápal to ako návrh na zmierenie. „Neviem, či si ťa ešte niekedy budem vedieť vážit," hovorila, „ale pokúsme sa udržať to pokope. Aspoň kvôli malej. Má ťa oveľa ŕadšej ako mila a vidím, že ťa po trebuje." Súhlasil; nemohol nesúhlasiť. Dala mu jednoznačne najavo, že ak sa rozvedú, bude sa dcéru snažiť od neho celkom izolovať; dobre vedela, že toho sa bojí najväčšmi na svete. Nechápal, o čo jej vlastne ide. Rozviesť sa nechcela, ale nechcela s ním ani žiť. Zdalo sa mu, že v spôsobe, akým ho trestala, bolo čosi zvrátené. „Hnusiš sa mi," hovorila. „Keď si pomyslím, že by si sa ma mal dotknúť čo len prstom, ktorým si sa dotýkal tej druhej, obracia sa mi žalúdok." „Tak sa rozveďme. Keď so mnou nemôžeš žiť, rozveďme sa." „To by sa ti tak hodilo!"
Zhlboka sa nadýchol; zdalo sa
mu, že vo vzduchu cítiť vôňu húb. Bol jún, teplý a sparný, okolo jazera rástli dubové a bukové lesy a on bol vášnivým hubárom, i keď zbieral iba dubáky. Hľadanie dubákov bolo pre neho rituálom, ktorý miloval. Veril, že medzi ozajstńým hubárom a hubami existuje vzájomný, veľmi živý a čistý vzťah. Bol presvedčený, že huby vycítia, kto si ich zaslúži, a ten, koho uznajú, má vyhraté. Môže pred ním prejsť celá črieda „hubárov", on po nich nájde; čakajú. Boli to nádherné rána, obilie bolo ešte na koreni, prechádzal poľom, brodil sa kvapkami rosy na steblách nepokosených lúk, zapletal sa do ligotavých orosených pavučín medzi stromami, vnáral sa po členky do vlhkého tmavozeleného machu a huby sa výtŕčali, akoby ráštli iba pre neho. „Majú ma rady," hovoril si, „predsa len nie som zlý človek. Možno som podvodník, ale zlý človek nie som."
Na
chvíľú ho ovládol nepokoj. Vari predsa len začínam byť aj zlý, pomyslel si, keď si spomenul na ráno, ona je schopná urobiť zo mňa zloducha. So zahanbením myslel na to krátke zaváhanie, keď kládol do košíka hríb a na okamih zapochyboval, či je to dubák; čo ak je to nejaká jedovatá huba, ktorá sa iba podobá na dubák? No a? pomyslel si.
Viera sa vracala. Bosá a plavovlasá, v dvojdielnych jasnozelených plavkách, plná a pevná, celá dohneda, obletovaná osami, ktoré krúžili okolo papierových pohárov s malinovkou. Zatúžil po nej tak mocne, že si musel ľahnúť na brucho. Od zúrivosti nad nezmyselnosťou situácie, do ktorej sa obaja dostali, kŕčovito zaťal čeľuste; v tej chvíli ju nenávidel. Nenávidel ju, lebo sa mu zdalo, že kruto a vedome, pre malichernú, hlúpu epizódku, ničí to, čo k nej cítil; bol presvedčený, že dobre vie, ako ju má stále rád, i keď jej to nepovedal, lebo nevedel nájsť správne slová, ktoré by nezneli falošne, ktorým by uverila.
Prišla
k nemu a mlčky položila na zem poháre s malinovkou. Potom si sadla na svoju deku a začala listovať v akomsi obrázkovom časopise. Vzrušenie ho prešlo. Ľahol si na chrbát a pozeral do vysokého júnového neba. Spomenul si na more; prekvapilo ho to, lebo pri mori ešte nikdy nebol. Bola to však taká konkrétna spomienka, taká hlboká, že ho to zmiatlo – bola to vlastne istota, akoby odmalička vyrastal na morskom brehu. Vstal. a napil sa teplej, odporne sladkej malinovky.
Vtedy zašlo slnko
a malá, ktorá práve vyšla z vody, sa zimomravo schúlila, zabalila sa do vyhriatej deky a povedala mu: „Je mi zima. Zažni slnko.”
Usmial sa
a pozrel na slnko, zahalené nevelkým, pomalým obláčikom; bolo jasné, že o pár sekúnd sa vynorí.
„Dobre,” povedal, „narátam do desať a bude svietiť.”
Začal pomaly rátať,
a keď videl, že slnko sa už-už vynára, došiel práve k desiatke.
„Desat,” povedal. „Slnko, zažni sa.”
Slnko zasvietilo a malá ho začala objímať aj bozkávať, skákať po ňom a kričať: „Ty si čarodejník, ty si môj velký čarodejník a ja ťa mám strašne rada, ty môj velikánsky, krásny čarodejník,” a v jej nadšení bolo toľko obdivu a lásky, až sa zahanbil za svoj podfuk.
S obavami pozrel na ženu;ľahostajne si čistila nechty.
Uľavilo sa mu, ale vzápätí zistil, že predčasne.
„Ale, Janka, nebuď hlúpa,” povedala, nedvíhajúc zrak od svojich nechtov. „On ho predsa nezažal. Bol to len podvod ako obyčajne.”
Zdvihla sa, akoby vytušila, že
by ju najradšej udrel.
„Idem do chaty, som hladná. Skúsim urobiť tie tvoje hríby. Ulož to uplakané decko,” odchádzala a ani nepozrela na malú, ktorá sa po jej posledných slovách ľútostivo rozplakala. Mal chuť vyskočiť a rozbiť jej ústa; dobre o tom vedela, lebo sa obrátila a s vyzývavým úsmevom mu pozerala rovno do očí; vedela, že ju pred malou neudrie, a on dobre vedel, že to vie a hrá sa s ním, a odvrátil sa.
Dcéra ho objala okolo pása a pritlačila si mokrú tváričku na jeho horúce brucho; jej slzy ho šteklili.
„Prečo
to povedala, prečo to len povedala, prečo je mama taká zlá?” kvílila.
„Prosím ť
a. Nevidela si, že len žartovala?” povedal a po chvíli dodal: „A mama nie je zlá. Ona je... má starosti... je trošku chorá.”
„Chorá? A čo jej je?”
„Má starosti... bolí ju hlava.”
„Tak prečo nejde k lekárovi?”
„Pôjde. Ale až doma. Veď tu ani niet poriadneho lekára.” „Klameś. Ona bola chorá už doma. A nešla k lekárovi.”
„Teraz už pôjde. Uvidiš. Uvidíš, že doma bude všetko v poriadku. Tak ako kedysi.”
„A budete sa už zhovárat?”
„Pravdaže. Veď aj teraz sa zhovárame,” zasmial sa a fúkol jej do ucha.
„Jaj, to
šteklí,” prestala plak.
„A teraz
spať,” povedal.
„Ale, ocko.”
„Nijaké ryjednávanie. Všetky deti poobede spávajú.”
„Cikala
by som.”
„Zase, čo?”
„Ale ja by som naozaj cikala.”
„Tak sa bež rycikať, ale bleskovo.”
Malá odišla do neďalekých kríkov, a keď sa vrátila, niesla v rukách dokrkvané noviny.
„Ocko, poďme si púšťať lodičky. Našla som papier, aha.”
Musel jej sľúbiť, že si potom pôjdu púšťať lodičky, ako včera, lenže nie do potoka, ktorý stále uteká, ale na jazero, čo celý deň stojí. Preniesol deku do chládku pod mladú dubinu a uložil dcéru; zaspala takmer okamžite.
Neďaleko svojej deky zbadal kočík
s nemluvňaťom, ktoré nehybne, bezmocne ležalo na chrbte a s roztvorenými očami pozeralo nahor; usmial sa – spomienka na more. Pravdaže, aj nemluvňa hľadelo na more, číre, belasé more nad sebou; odmalička pozeráme do jeho vĺn.
Zahľadel sa
na spiacu dcéru. Ležala na ľavom boku s dlaňou pod tvárou, na chudom chrbte jej vyčnievali lopatky ako pamiatka na krídla; medzi nimi sa perlili kvapky potu. Slnečné lúče jej dopadali na tváričku, len ústa a bradu mala v tieni. Posunul detský kočík tak, aby jej nesvietilo do očí. Po tráve liezla pánbožkova kravička, ale tieň jeho ruky ju vyplašil; váhavo vzlietla. Pred nosom sa mu hompáľal malý pavúk a spúšťal sa po neviditeľnej nitke stále nižšie. Sekol naslepo dlaňou, a hoci vôbec nepocítil dotyk vlákna, pretrhol ho. Pavúk spadol malej na čelo a náhlivo jej liezol do vlasov. Rýchlo, s odporom ho sfúkol. Pokazilo mu to náladu; odjakživa nenávidel pavúkov Opäť ho ovládla zlosť na Vieru. Chápal, že ťažko znášala jeho neveru, hoci sa to stalo iba raz, ale nemohol pochopiť, kde sa v nej berie toľko zloby, že na svoju pomstu zneužíva ich dcéru, ktorú predsa miłuje rovnako ako on. Toto jej nebudem vedieť nikdy odpustiť, pomyslel si znechutene a vytiahol z vrecka bublifuk. Kúpil ho ráno malej, hoci vôbec nevedel, čo to je, páčil sa mu ten nážov. Bola to zelená valcovitá tuba, napinená saponátovým roztokom. Na bielom uzávere z umelej hmoty bolo zospodu upevnené drôtené očko, ponorené v roztoku. Očko sa vytiahlo, fúklo sa doň a potom z neho lietali mydlové bublinky, presne také, aké si kedysi dávno fúkali slamkou z mydlovej vody. Malá bola bublifukom nadšená asi tri minúty. Nádhérné dúhovité bubliny sa vznášali vo vzduchu, hrali v slnečných lúčoch všetkými farbami, no rozplývali sa už pri náznaku dotyku a malá o chvíľu znechutene a vyčítavo povedala: „Veď sa to nedá chytiť. Prečo sa to nedá chytiť?”
To je len na pozeranie,” vysvetlil jej.
„Tak sa na to pozeraj,” odvetila a vykašlala sa na jeho bublifuk.
Naozaj.
to nie je hračka pre deti, usmial sa a odohnal dcére z nosa muchu. Je to obyčajný podvod. Ako moje zažíhanie slnka. Ako naše predstieranie, že je všetko v poriadku.

 



PublisherL.C.A
Source of the quotationNočné správy
Bookpage (from–to)pp. 13-19

Zapach Grzybów (Polish)

Leżał na kocu, wsparty łokciami i patrzył na żonę; właśnie stała w długiej kolejce przed kioskiem z oranżadą. Nic się nie zmieniło, pomyślał, wcale nie musieliśmy tutaj przyjeżdżać. Nic się nie zmieniło. Nie mógł jednak wymigać się od wspólnej wycieczki nad to jezioro; propozycję potraktował jako próbę pojednania. Nie wiem, czy jeszcze kiedykolwiek będę umiała cię szanować, powiedziała, ale spróbujmy jakoś to posklejać. Przynajmniej ze względu na małą. Kocha cię o wiele bardziej niż mnie i widzę, że ciebie potrzebuje. Zgodził się. Nie mógł się nie zgodzić. Jednocześnie oznajmiła, że jeśli się rozwiodą, będzie się starała córkę całkiem od niego odizolować; dobrze wiedziała, że tego boi się najbardziej. Nie rozumiał o co jej właściwie chodzi. Ani rozwieść się nie zamierzała, ani z nim żyć. Uważał, że w sposobie jakim go karała, było coś przewrotnego. Budzisz we mnie wstręt, mówiła. Jak sobie pomyślę, że mógłbyś mnie dotknąć choćby jednym palcem którym dotykałeś tamtą, wywraca mi się żołądek. To się rozwiedźmy. Skoro nie możesz ze mną żyć, rozwiedźmy się. O tak, to by cię ucieszyło!
Oddychał głęboko; miał wrażenie, że czuje w powietrzu zapach grzybów. Był upalny czerwiec, wokół jeziora rosły dębowe i bukowe lasy, a on był namiętnym grzybiarzem, nawet jeżeli musiał zbierać same pospolite podgrzybki. Zbieranie grzybów było dla niego rytuałem, który bardzo lubił. Wierzył, że między prawdziwym zbieraczem a grzybami istnieje pewna więź – żywa i szlachetna. Był przekonany, że grzyby wyczuwają, kto na nie zasługuje, a ten, którego uszanują, ma murowany sukces. Może przed nim przewalić się całe stado „grzybiarzy”,ale on, idąc za nimi, i tak znajdzie swoje; poczekają. To były wspaniałe ranki – zboża jeszcze nie skoszono, a on wędrował przez pola, przez zroszone łąki, zaplątywał się w błyszczące od rosy pajęczyny rozpięte między drzewami, zapadał się aż po kostki w dorodny, ciemnozielony mech, a grzyby wynurzały się przed nim, jakby rosły tylko dla niego. Lubią mnie, myślał, widocznie nie jestem złym człowiekiem. Może nawet jestem oszustem, ale na pewno nie draniem.
Przez moment ogarnął go niepokój. Czy czasem nie zaczynam być coraz gorszy, pomyślał, przypominając sobie ranek, ona jest w stanie zrobić ze mnie drania. Ze wstydem wspomniał tę krótką chwilę wahania, kiedy wrzucając do koszyka grzyb, nie był całkowicie pewien, czy to aby na pewno jest podgrzybek. Ajeśli nie?
Wiera wracała. Bosa i jasnowłosa, w dwuczęściowym jasnozielonym kostiumie kąpielowym, kształtna i zdecydowana, opalona, otoczona osami krążącymi wokół papierowych kubeczków z oranżadą. Zapragnął jej tak bardzo, że aż musiał położyć się na brzuchu. Wściekły z powodu bezsensowności sytuacji, w jakiej się oboje znaleźli, kurczowo zacisnął szczęki; w tej chwili jej nienawidził. Nienawidził, ponieważ mu się wydawało, że okrutnie i świadomie, z powodu błahego, głupiego epizodu, niszczy to, co do niej czuł; był przeświadczony, iż ona doskonale wie, że wciąż jeszcze ją kocha, nawet jeśli jej tego nie powiedział, bo nie potrafił znaleźć odpowiednich słów, które by nie zabrzmiały fałszywie, którym by uwierzyła.
Podeszła do niego i w milczeniu postawiła na ziemi kubki z oranżadą. Potem usiadła na swoim
kocu i zaczęła kartkować jakieś ilustrowane czasopismo. Podniecenie już mu przeszło. Położył się na plecach i patrzył w wysokie czerwcowe niebo. Przypomniał sobie morze. Zdziwiło go to, bo nad morzem jeszcze nigdy nie był. A wspomnienie wydawało mu się tak konkretne i głębokie, jakby od dziecka wychowywał się na wybrzeżu; i to go zaniepokoiło. Wstał i napił się ciepłej, obrzydliwie słodkiej oranżady.
Wtedy zaszło słońce i mała, która właśnie wyszła z wody i kurczyła się z zimna, zawinęła się w wygrzany koc i powiedziała do niego: – Zimno mi jest. Zapal słońce.
Roześmiał się i spojrzał na słońce przesłonięte niewielkim, leniwym obłoczkiem; było pewne, że za parę sekund się wynurzy.
Dobrze, policzę do dziesięciu i będzie świeciło.
Zaczął powoli liczyć, a gdy słońce już się wynurzało, doszedł właśnie do dziesiątki.
– Dziesięć – powiedział. – Zaświeć.
Słońce zaświeciło i mała zaczęła go obejmować, całować, skakać po nim i krzyczeć – jesteś czarnoksiężnikiem, moim wielkim czarnoksiężnikiem, bardzo cię kocham!
W jej entuzjazmie było tyle podziwu i miłości, že aż zawstydził się swojego szachrajstwa.
Z niepokojem spojrzał na żonę; z obojętnością czyściła paznokcie.
Ulżyło mu, zaraz jednak się okazało, że zbyt wcześnie.
– Ależ Janka, nie bądź głupia – powiedziała, nie odrywając wzroku od swoich paznokci. – Przecież on wcale go nie zapalił. To było tylko oszustwo, jak zwykle.
Wstała, jakby wyczuwając, że ma ochotę ją uderzyć.
– Idę do domu, jestem głodna. Spróbuję zrobić te twoje grzyby. I połóż to zapłakane dziecko.
Odchodząc nawet nie spojrzała na małą, która po jej słowach żałośnie się rozpłakała. Miał chęć skoczyć i dać jej po gębie. Widocznie domyślała się tego, bo odwróciła się z wyzywającym uśmiechem i spojrzała mu
prosto w oczy; wiedziała, że jej przy małej nie uderzy i on też wiedział, że ona to wie i dlatego sobie z nim igra. Odwrócił głowę.
Córka objęła go wpół i przytuliła mokre twarzyczkę do jego ciepłego brzucha, jej łzy go załaskotały.
– Dlaczego mama tak powiedziała, dlaczego jest taka zła? – kwiliła.
– Daj spokój. Nie widziałaś, że tylko żartowała? – powiedział i po chwili dodał: – Mama nie jest zła. Ona jest... ma zmartwienia... jest troszkę chora.
– Chora? A co jej jest?
– Ma kłopoty... boli ją głowa.
– To dlaczego nie pójdzie do lekarza?
Pójdzie. Ale dopiero w domu. Przecież tu nawet nie ma porządnego lekarza.
– Kłamiesz. Ona była chora już w domu. I nie szła do lekarza.
– Teraz już pójdzie. Zobaczysz. Zobaczysz, że w domu będzie wszystko w porządku. Tak jak kiedyś.
– A będziecie już ze sobą rozmawiać?
– Oczywiście. Przecież już teraz rozmawiamy – roześmiał się i dmuchnął jej w ucho.
– Ojej. To łaskocze — zawołała i przestała płakać.
– A teraz śpimy – powiedział.
– Ale, tatusiu.
– Żadnego targowania. Wszystkie dzieci śpią po obiedzie.
– Chce mi się siusiu.
– Co, znowu?
– Ale mi naprawdę się chce.
– No to biegnij, tylko szybciutko.
Mała pobiegła do pobliskich krzaków, a kiedy wracała, niosła w rękach pogniecione gazety.
– Tatusiu, chodźmy sobie puszczać łódeczki. Znalazłam papier, zobacz.
Musiał jej obiecać, że potem będą puszczali łódki, tak jak wczoraj, tyle że nie do rzeczki, która stale ucieka, ale do jeziora, co przez cały dzień stoi. Przeniósł koc do cienia, na skraj małego dębowego lasku i ulożyl córkę. Zasnęła prawie natychmiast.
Niedaleko swojego koca spostrzegł wózek z niemowlęciem, które leżąc nieruchomo na plecach patrzyło w niebo. Roześmiał się: wspomnienie morza. Oczywiście, nawet niemowlę patrzy na morze, na czyste, przejrzyste morze nad sobą. Od urodzenia wpatrujemy się w jego fale.
Zapatrzył się na śpiącą córkę. Leżała na lewym boku z dłonią pod policzkiem, na chudych plecach sterczały jej łopatki, jak wspomnienie po skrzydłach. Między nimi perliły się kropelki potu. Słoneczne promienie padały jej na twarz, tylko usta i brodę miała w cieniu. Przesunął dziecięcy kocyk tak, żeby jej nie świeciło w oczy. Po trawie pełzła boża krówka, ale cień jego ręki ją wypłoszył; niechętnie uleciała. Przed nosem huśtał mu się mały
pajączek, spuszczając się po niewidocznej nitce coraz to niżej. Machnął na oślep dłonią i chociaż w ogóle nie poczuł dotyku włókna, przerwał je. Pająk spadł małej na czoło i pospiesznie powędrował ku jej włosom. Szybko, z obrzydzeniem go zdmuchnął. Popsuło mu to nastrój. Zawsze nienawidził pająków. Znów zawładnęła nim złość na Wierę. Rozumiał, że ciężko przeżywała jego niewierność, choć zdarzyło się to tylko raz, lecz nie mógł pojąć, skąd się w niej bierze aż tyle złości, żeby do zemsty wykorzystywać ich córkę, którą przecież kocha nie mniej niż on. Tego jej nigdy nie będę umiał wybaczyć, pomyślał zniechęcony i wyciągnął z kieszeni „bańkodmuch”. Kupił go rano małej, bo spodobała mu się ta nazwa. Była to zielona walcowata tuba, wypełniona rozcieńczonym szamponem. Do wnętrza białej plastykowej zakrętki przymocowane było druciane oczko, zanurzone w płynie. Gdy po wyciągnięciu płynu dmuchnęło się w oczko, wylatywały z niego okrągłe bańki, dokładnie takie, jakie kiedyś wydmuchiwało się z mydlanej wody. Mała była „bańkodmuchem” zachwycona tylko przez kilka minut. Wspaniałe tęczowe kule wznosiły się w powietrze, połyskiwały w słonecznych promieniach wszystkimi barwami, ale rozpryskiwały się już przy samej próbie ich dotknięcia, więc mała wkrótce zirytowała się i powiedziała z wyrzutem:
– Przecież to się nie da chwycić. Dlaczego tego nie można dotknąć?
– Bo to jest tylko do oglądania – wyjaśnił jej.
– No to sobie oglądaj – odrzekła i przestała się „bańkodmuchem" interesować.
Rzeczywiście, to nie jest zabawka dla dzieci, uśmiechnął się i odegnał z nosa córki muchę. To jest zwyczajne szalbierstwo. Jak moje zapalenie słońca. Jak nasze udawanie, że wszystko jest w porządku.



PublisherŚwiat Literacki
Source of the quotationNocne wiadomości
Bookpage (from–to)pp. 124-128
Publication date

minimap