Ciemności kryją ziemię (Polish)
Jedna ze starych hiszpańskich kronik notuje, że w połowie września roku tysiąc czterysta osiemdziesiątego piątego, późnym popołudniem, do miasteczka Villa-Réal w Manczy przybył czcigodny ojciec Wielki Inkwizytor w otoczeniu dwustu kilkudziesięciu konnych i pieszych familiantów, czyli domowników Świętej Inkwizycji, zwanych również Milicją Chrystusową. Ulice Villa-Réal - dodaje skrupulatny kronikarz - były puste, zniknęły z nich stragany żydowskich przekupniów, z oberż i z winiarni nie dochodził gwar, a okna większości mieszkalnych domów przysłaniały żaluzje. Upał, silny za dnia, zelżał już cokolwiek, jednak od Sierra Morena wciąż wiał suchy i gorący, południowy wiatr.
Ledwie poczet ciężkiej jazdy pancernej, poprzedzany przez rotę łuczników, minął Puerta de Toledo i znalazł się wewnątrz miejskich murów - wśród ciszy panującej w mieście zabrzmiał ciężko dzwon kolegiaty San Pedro, a potem odezwały się dzwony klasztoru San Domingo, kościołów Santa Cruz, Santa Maria la Blanca i San Tomas. Po chwili biły w Villa-Réal dzwony wszystkich rozlicznych kościołów i klasztorów.
Dwaj zakonni bracia, przechodzący wewnętrznym krużgankiem klasztoru Dominikanów, zatrzymali się. Jeden z nich był w sile wieku, krępy, po chłopsku ciężki w ramionach; drugi - całkiem młody, niski i drobny, o ciemnej, jeszcze chłopięcej twarzy.
- Przyjechał - powiedział fray Mateo.
- Mateo, Mateo! - zawołał fray Diego - gdybym mógł modlić się za tego człowieka, prosiłbym Boga, aby usunął go spośród żyjących.
Fray Mateo stał z pochyloną głową, przesuwając różaniec. Z daleka, nie stłumiony bliskimi dzwonami, dobiegał wysoki i czysty dźwięk sygnaturki podmiejskiej pustelni sióstr karmelitanek.
- Diego - rzekł cicho - ty tego nie powiedziałeś, a ja tego nie słyszałem.
- Boisz się? Ty? Czyż nie myślisz tak jak ja?
- Nie zawsze należy mówić myślami.
- Wiem.
- Jesteś młody i gwałtowny.
- Wolałbyś, abym był jak kamień?
- Nie. Ale nawet kamienie mają dzisiaj uszy i języki. Uważaj. Jeśli ojciec Torquemada uznał za właściwe opuścić królewski dwór i przyjechać do Villa-Réal, zaczną się tu dziać rzeczy straszne.
- O Mateo, straszniejszych od tych, jakie widziałem, już chyba nie ujrzę.
- Nie łudź się - rzekł fray Mateo - straszność nie jest cechą zdarzeń, lecz skutkiem ich kolejności.
Diego gonił własną myśl.
- Boże wielki i miłosierny! Wiarę moją zachowałem nie skażoną, ale serce, Mateo, serce mam zranione i sumienie zmącone. Jednego dnia na quamadero w Sewilli widziałem stu ludzi płonących na stosach. Śpiewałem razem z braćmi hymn: Exsurge Domine et iudica causam Tuam", a przecież poprzez ten ogromny śpiew nie mogłem nie słyszeć jęków i krzyków umierających. Innego dnia...
- Milcz, Diego. Rany serca tylko w ciszy można zagoić.
- Nie ma dla mnie ciszy! Powiedziałeś, że nie zawsze należy mówić myślami. Co to znaczy? Nie ufasz mi? Boisz się mnie? Ty, mój przyjaciel, mój nauczyciel?
Fray Mateo podniósł głowę. Diego stał o krok, pobladły, drżący, z oczami płonącymi ciemnym blaskiem.
- Bracie Diego, jeśli sumienie sprzeciwia się uznanym nieprawościom, wówczas nie drugich ludzi, lecz samego siebie musi się człowiek bać najbardziej.
- Siebie?
- Wiesz, dokąd cię może zaprowadzić sprzeciw sumienia? Nie przeraża cię twój bunt?
- Nie! Nie chcę przerażenia ani lęku, ani niczego, co jest strachem. Chcę coś robić.
- Módl się - powiedział fray Mateo.
|
Darknesses Cover the Earth (English)
One of the old Spanish chronicles notes that the Grand Inquisitor arrived in the small town of Villa-Real in La Mancha on a late afternoon in the middle of September 1485. The Reverend Father was accompanied by several dozen familiars mounted and on foot - those companions of the Holy Inquisition who were also known as the Militia of Christ. The scrupulous chronicler adds that the streets of Villa-Real were empty. The stalls of the Jewish merchants had disappeared. No buzz of conversation came from the inns or the wine-shops, and the windows of most of the houses were shuttered. The sweltering heat of the day had eased somewhat, but the dry, hot southerly wind continued to blow from the Sierra Morena.
The column of heavy armored cavalry, preceded by a detachment of archers, had just passed through the Puerta de Toledo and was barely inside the city walls when the ponderous bell of the collegiate church of San Pedro broke the prevailing silence. It was joined by the bells of the San Domingo cloisters and the churches of Santa Cruz, Santa Maria la Blanca, and San Tomas. A moment later, the bells of all the numerous churches and monasteries in Villa-Real were ringing.
Two monks walking in the cloister gallery of the Dominican friary paused. One of them was middle aged and robust, with heavy peasant shoulders. The other was young, short and slender, with a dark face that still looked boyish.
"He's here," said Fray Mateo.
"Mateo, Mateo!" replied Fray Diego, "If I could pray for that man, I would ask the Lord to call him from among the living."
Fray Mateo stood with his head down, fingering his rosary. From far away, above the sound of the nearby bells, they heard the high, clear tones of the ave-bell at the suburban hermitage of the Carmelite sisters.
"Diego," he said softly, "you did not say that, and I did not hear you."
"Are you afraid? You? Can it be that you feel as I do?"
"One should not always utter one's thoughts."
"I know."
"You are young and hot-tempered."
"Would you prefer me to be like a stone?"
"No. But today, even the stones have ears and tongues. Watch yourself. If Father Torquemada thought it fitting to leave the royal court and travel here, then terrible things are going to start happening in Villa-Real."
"Oh, Mateo, I do not think that I shall see things more terrible than those I have already seen."
"Don't delude yourself," said Fray Mateo. "It is not a characteristic of events, but a result of the order in which they occur." Diego was deep in his own thoughts.
"Great and merciful Lord! I have preserved my faith unsullied. But my heart, Mateo, my heart is wounded and my conscience muddied. One day on the Quamadero in Seville, I saw a hundred people being burned at the stake. Along with the other brothers, I sang the hymn Exurge Domine et iudica causam Tuam, but even through all that singing, I could not help but hear the groans and screams of the dying. Another day..."
"Hush, Diego. The wounds of the heart can heal only in silence."
"For me, there is no silence! You said that one should not always utter one's thoughts. What does that mean? Don't you trust me? Are you afraid of me? You - my friend, my teacher?"
Fray Mateo looked up. Diego was standing a step away, pale and trembling, with a dark fire burning in his eyes.
"Brother Diego, if the conscience objects to acknowledged injustice, it is not other people, but oneself, that a man must fear most."
"Oneself?"
"Do you know where objections of conscience can lead you? Doesn't your rebellion terrify you?"
"No! I do not want any terror or dread, or anything that is fearful. I want to do something."
"Pray," said Fray Mateo.
|
