This website is using cookies

We use cookies to ensure that we give you the best experience on our website. If you continue without changing your settings, we'll assume that you are happy to receive all cookies on this website. 

Déry Tibor: Szerelem

Portre of Déry Tibor

Szerelem (Hungarian)


A cella ajtaja kinyílt, s a börtönőr bedobott valamit.
– Fogja! – mondta.
Egy zsák volt, rajta egy szám. A földre esett, épp a fogoly lába elé. B. felállt, mély lélegzetet vett, s a börtönőrre nézett.
– A civil ruhája! – mondta ez. – Öltözzön át! Mindjárt meg fogják borotválni.
A hét évvel ezelőtt levetett ruhája volt a zsákban, a cipője. A ruha olyan gyűrött, hogy egy tenyérnyi sima hely sem maradt rajta, a cipő penészes. Széthajtogatta az inget, az is penészes volt. Mire elkészült az öltözködéssel, a rab borbély bejött, s megborotválta.
Egy óra múlva a kis fogháziroda elé vitték. A folyosón már nyolc-tíz civil ruhába visszaöltözött rab várakozott, mégis elsőnek őt hívták be, alighogy az iroda ajtaja elé ért. Az íróasztalnál egy őrmester ült, mellette egy másik állt, előttük lassú léptekkel egy százados ide-oda sétált a szűk helyiségben.
– Jöjjön ide! – mondta az íróasztalnál ülő őrmester. – Neve?… Anyja neve?… Hová távozik?…
– Nem tudom – mondta B.
– Hogyhogy? – kérdezte az őrmester. – Nem tudja, hogy hová távozik?
– Nem – mondta B. – Nem tudom, hogy hová visznek.
Az őrmester rosszkedvű tekintetet vetett rá. – Nem viszik magát sehova – mondta mogorván. Mehet haza ebédelni a feleségéhez. Éjjel már használhatja a szerszámát is. Megértette?
A fogoly nem felelt.
– Tehát hova távozik? – kérdezte az őrmester.
– Szilfa utca 17.
– Budapest, hányadik kerület?
– Második – mondta B. – Miért engednek ki?
– Mit kérdez annyit? – morogta az őrmester. – Kiengedik, kész. Örüljön, hogy megszabadul tőlünk.
A szomszéd szobából kihozták az értéktárgyait, egy nikkel karórát, egy töltőtollat s egy kopott, zöldesfekete pénztárcát, melyet még apjától örökölt. A tárca üres volt.
– Ezt írja alá! – mondta az őrmester.
Nyugtavolt a nikkel karóráról, a töltőtollról, a tárcáról.
– Ezt is!
Ez is nyugta volt, száznegyvenhat forint munkabérről: A pénzt leszámolták eléje az asztalra. – Tegye el! – mondta az őrmester. B. újra kivette zsebéből a pénztárcát, s a bankjegyeket az ezüsttel együtt betömte egyik rekeszébe. A tárca is penészszagú volt. Utolsónak a szabadulólevelét adták át. A Letartóztatás oka kezdetű pontozott sor üresen maradt. A folyosón még körülbelül egy óráig ácsorgott, majd negyedmagával lekísérték a börtön főkapujáig. De még mielőtt a kapuhoz értek volna, egy utánuk futó őrmester megállította őket. Egy embert kiemelt a négyes csoportból, és két géppisztolyos őr között visszakísértetett a börtönépületbe. Az embernek a frissen borotvált arca hirtelen elsárgult, mintha epeömlést kapott volna, a szeme elkocsonyásodott.
Hárman tovább mentek a kapuig.
– Ott a villamos, szálljon fel! – mondta B.-nek az őr, miután átvizsgálta, majd visszaadta kezébe a szabadulólevelet.
B. állt s maga elé nézett, a földre.
– Mire vár? – kérdezte az őrmester.
B. tovább állt, a földet nézte.
– Menjen már a fenébe! – mondta az őr. – Mire vár?
– Megyek – mondta B. – Szóval mehetek?
Az őr nem felelt. B. zsebre tette a szabadulólevelet, s kiment a kapun. Néhány lépés után hátra akart volna nézni, de erőt vett magán, s továbbment. Figyelt, nem hallott lépteket maga mögött. Úgy gondolta, ha eléri a villamost anélkül, hogy egy kéz nehezednék hátulról a vállára, vagy ugyancsak hátulról a nevén szólítanák, akkor feltehetően végképp elengedték. Végképp?
Amikor a villamosmegállóhoz ért, hirtelen hátrafordult: senki sem jött mögötte. Nadrágzsebébe nyúlt, de nem volt zsebkendője, mellyel megtörülhette volna a homlokára kicsapott verejtéket. Fellépett az épp eléje csikorgó villamosra. A pótkocsiról ugyanakkor egy börtönőr szállt le, s az első kocsi mellett elhaladva egész ragyás arcával s apró szemeivel hosszan, kihívóan szemügyre vette B.-t. Ez nem köszönt neki. A villamos elindult.
Ebben a percben – attól a pillanattöredéktől kezdve, hogy nem köszönt a börtönőrnek, s a villamos elindult –, abban a percben megszólalt körülötte a világ. Olyasféle érzés volt, mint mikor moziban géphiba miatt egy ideje hang nélkül pergett a film, s egyszerre, egy mondat, egy szó közepén visszatér a hang a színészek üresen tátongó szájába, s a süketnéma terem, melyben mintha a közönség is elvesztette volna harmadik kiterjedését, hirtelen milszekundumos indítással a mennyezetig megtelik hangos zenével, énekkel, párbeszédekkel. Körös-körül minden szín robbanni kezdett. A szemben érkező villamos olyan sárga volt, mint amilyen sárgát még életében nem látott, s olyan gyorsam zúgott el egy rikító, szürke egyemeletes ház előtt, hogy B. attól tartott, nem bírják többé megállítani. Az utca túlsó oldalán két pipacspíros ló vágtatott egy üres társzekér előtt, melynek andalító zörgése megrezegtette az égen úszó tündéri bárányfelhőket. Egy üvegzöld kertecske hullámzott el hátrafelé, két lángoló üveggömbbel s mögöttük egy nyitott konyhaablakkal. A járdán sok millió ember sétált, mind civil ruhában, egyik szebb mint a másik, s mind különbözött egymástól. Köztük sok volt meglepően alacsony termetű. Egyik-másik a járókelőknek csak a térdükig ért, sokat karon kellett vinni. S a nők!

[…]

– Szeretsz? – kérdezte B.
– Soha senki mást nem szerettem – mondta az asszony. – Úgy nem változhattál meg, hogy ne szeresselek.
– Megváltoztam, – mondta B. – Megöregedtem.
Az asszony sírt, magához szorította férje lábát. B. újra megsimogatta a fejét.
– Lehet még gyerekünk? – kérdezte az asszony.
– Talán – mondta az ember. – Ha szeretsz! Állj fel!
Az asszony felállt.
– Hívjam fel?
– Még nem – mondta B. –, még veled akarok lenni. Ő még idegen nekem. A kertben maradt?
– Leszaladok hozzá – mondta az asszony –, s megmondom neki, hogy várjon.
Mire visszaért, B. az ablaknál állt, háttal a szobának. A háta mintha elkeskenyedett s elferdült volna. Nem fordult meg. Az asszony egy pillanatra állva maradt az ajtóban. – Azt mondtam neki, hogy szedjen virágot az apjának – mondta kissé rekedten a felindulástól. – A szomszéd üres telken most nyílik az orgona, szedjen egy nagy csokrot az apjának.
– Szeretsz? – kérdézte B.
Az asszony hozzászaladt, átölelte vállát, egész testével hozzásimult: – Egyetlenem – súgta.
– Meg tudsz majd szokni? – kérdezte B.
– Soha senki mást nem szerettem – mondta az asszony. – Éjjel-nappal veled voltam. A fiadnak mindennap rólad beszéltem.
B. megfordult, átölelte az asszonyt, figyelmesen nézte az arcát. Az ablakon behulló alkonyati fényben megkönnyebbülten látta, hogy az is megöregedett, bár szebb volt, mint amilyennek hét éven át napról napra újra és újra felidézte. A szeme be volt hunyva, a szája félig nyitva, a kicsillanó fogak közül a forró lehelet B. száját érte. A sápadt bőrön nyugvó sűrű szempillák alatt sötéten, nedvesen csillogott a szeme alja. Maga volt az odaadás. B. megcsókolta a szemét, majd szelíden eltolta magától az asszonyt.
– Szeresd a fiunkat is! – súgta ez még behunyt szemmel.
– Igen – mondta B. – Meg fogom szokni. Meg fogom szeretni.
– A te fiad! – A te fiad!
– S a tiéd – mondta B.
Az asszony átölelte a nyakát. – Megmosdatlak – mondta.
– Jó lesz.
Levetkőzött. Az asszony megvetette az ágyat, a lepedőre fektette férje meztelen testét. Egy bádoglavórban meleg vizet hozott, szappant, két törülközőt. Az egyiket összehajtogatva a vízbe mártotta, beszappanozta. Az egész testet tetőtől talpig megmosdatta. Kétszer váltott vizet. B.-nek olykor még meg-megreszketeti a keze, de az arca már megnyugodott.
– Meg tudsz majd szokni? – kérdezte.
– Egyetlenem – mondta az asszony.
– Velem alszol az éjjel?
– Igen – mondta az asszony.
– A gyerek hol alszik?
– Majd a földre ágyazok neki – mondta az asszony. – Nagyon mélyen alszik.
– Egész éjjel velem maradsz?
– Igen – mondta az asszony. – Minden éjjel, amíg élünk.



PublisherRaabe Kiadó Kft.
Source of the quotationNiki + Szerelem

Miłość (Polish)


Drzwi celi otworzyły się, strażnik coś wrzucił do środka. - Łapać! - powiedział.
Był to worek oznaczony numerem, Upadl na ziemię tuż pod nogi więźnia. B. wstał, głęboko zaczerpnął powietrza i patrzył na strażnika.
- To wasze cywilne ubranie - wyjaśnił tamten. - Przebierzcie się! Zaraz przyjdzie fryzjer, żeby was ogolić. W worku znajdowało się ubranie zdjęte przed siedmiu laty i buty. Ubranie tak się wygniotło, że nie było w nim ani kawałka gładkiego materiału, buty pokryły się pleśnią. Rozłożył koszulę — także była spleśniała. Ledwie zdążył się przebrać, kiedy zjawił się więzień ,pełniący funkcję fryzjera i ogolił go.
Po godzinie został wprowadzony do niewielkiego pokoju, gdzie mieściło się biuro więzienne. Na korytarzu czekało już ośmiu czy dziesięciu więźniów, także przebranych w cywilne ubrania, ale ledwie doszedł do drzwi, jego wywołano pierwszego. Przy biurku siedział jakiś wachmistrz, obok niego stał drugi; w ciasnym pomieszczeniu tam i z powrotem chodził kapitan.
- Podejdźcie tu! - wezwał go wachmistrz zza biurka. - Nazwisko?... Nazwisko panieńskie matki?... Dokąd się udajecie?...
- Nie wiem - odpowiedział B.
- Jak to, nie wiecie? - spytał wachmistrz. - Nie wiecie, dokąd pójdziecie?
- Nie - powiedział B. - Nie wiem, dokąd zostanę przeniesiony.
Wachmistrz popatrzył na niego ponurym wzrokiem. - Nigdzie was nie przenoszą - mruknął. - Możecie sobie pojechać na obiad do żony. A w nocy... popróbować swego... narzędzia. Rozumiecie?
Więzień nie odpowiedział.
- A więc dokąd się udajecie? - powtórzył pytanie wachmistrz.
- Na ulicę Olchową numer siedemnaście. - W Budapeszcie? Która dzielnica?
- Druga - odpowiedział B. - Czemu zostaję zwolniony?
- Po co tyle pytacie? Zostajecie zwolnieni i koniec. Cieszcie się, że stąd wychodzicie.
Z sąsiedniego pokoju przyniesiono przedmioty wartościowe: niklowany zagarek na rękę, wieczne pióro, zniszczony zielonkawoczarny portfel odziedziczany po ojcu. Portfel był pusty.
- Podpiszcie to! - rozkazał wachmistrz.
Było to pokwitowanie na zegarek, wieczne pióro i portfel.
- I to także!
Podpisał drugi kwit na sto czterdzieści sześć forintów tytułem zapłaty za pracę. Pieniądze mu odliczono.
- Schowajcie! - powiedział wachmistrz.
B. wyjął z kieszeni portfel, banknoty i monety wepchnął razem do jednej przegródki. Portfel także pachniał pleśnią. Wreszcie wydano mu pismo u zwolnieniu z więzienia. Na kropkach po punkcie „Powód aresztowania" nic nie wpisano.
Jeszcze z godzinę czekał na korytarzu, potem z trzema innymi więźniami został sprowadzony do głównej bramy. Zanim jednak tam doszli, dogonił ich jakiś wachmistrz i zatrzymał. Jednego z czterech więźniów cofnął i pod eskortą dwóch uzbrojonych strażników zawrócił do budynku. Oczy mężczyzny zgalareciały, świeżo ogolona twarz nagle pożółkła.
Trzej pozostali doszli do bramy.
- Tam jest przystanek tramwajowy, możecie sobie jechać! - powiedział strażnik po sprawdzeniu i oddaniu mu dokumentu zwolnienia.
B, stał z oczami wbitymi w ziemię.
- Idźcie już, do cholery! - zdenerwował się strażnik. - Na co jeszcze czekacie?
- Idę... Czy mogę pójść?
Strażnik nie odpowiedział. B. schował do kieszeni zwolnienie i wyszedł za bramę. Po kilku krokach miał ochotę spojrzeć za siebie, ale opanował się i poszedł dalej. Nasłuchiwał, czy nie podążają za nim jakieś kroki. Myślał: jeżeli dojdzie do tramwaju i żadna ręka z tyku nie spadnie mu na ramię albo też nikt go od bramy nie zawoła, to znaczy, że naprawdę go wypuścili. Naprawdę?
Kiedy doszedł do przystanku, nagłym ruchem odwrócił się: nikt za nim nie szedł. Sięgnął do kieszeni w spodniach, ale nie znalazł w niej chustki, żeby, otrzeć pot, który wystąpił na czoło. Postawił nogę na stap- niu podjeżdżającego ze zgrzytem tramwaju. Z drugiego wagonu wysiadł jeden z więziennych strażników i przechodząc obok B. przyjrzał mu się wyzywająco, zwracając ospowatą gębę i drobne oczka wprost na niego. B. nie ukłoni się. Tramwaj ruszył.
W tej samej chwili - w tym ułamku sekundy, kiedy nie ukłonił się strażnikowi, a tramwaj ruszył - w tej samej chwili świat wokół niego przemówił. Było to takie wrażenie jak w kinie, kiedy z powodu defektu aparatu film jakiś czas biegnie bez dźwięku i nagle, w połowie jakiegoś zdania czy słowa, do otwartych ust aktorów wraca głos, i niema widownia, w której i publiczność jakby utraciła trzeci zmysł, w jednej tysięcznej sekundy po sam sufit wypełnia się muzyką, śpiewem, dialogami. Wszystkie barwy nabrały agresywnej siły. Pędzący z przeciwnej strony tramwaj był tak intensywnie żółty, że B. nigdy w życiu nie widział niczego bardziej żółtego; ten żółty tramwaj gnał wzdłuż jaskrawoszarego piętrowego domu. B. ogarnęło przerażenie, że nikt nie zdoła go nigdy zatrzymać. Drugą stroną jezdni dwa czerwone jak maki konie biegły truchtem przed pustą platformą, której turkot wstrząsał baśniowymi obłokami sunącymi po niebie. Szmaragdowozielony ogródek odpłynął do tyłu z dwiema płonącymi szklanymi kucami i otwartym kuchennym oknem. Po chodnikach spacerowały miliony ludzi, wszyscy w cywilnych ubraniach, jedni piękniejsi od drugich, jedni do drugich niepodobni. Wśród nich było wielu dziwnie malutkich, niektórzy sięgali innym zaledwie do kolan albo nawet trzeba była ich nieść na rękach. No i kobiety!
B. czuł, że łzy napływają mu do oczu, przeszedł więc w głąb wozu. Konduktorka miała łagodny, wprost do serca trafiający miły głos. B. wykupił bilet i usiadł na pojedynczej ławeczce w kącie wagonu. Wyłączył się. Czuł, że jeśli tego nie zrobi, przestanie nad sobą panować. Kiedy w pewnej chwili rzucił okiem przez okno, na chodniku pod bramą browaru zobaczył mężczyznę, który głaskał dłonią twarz stojącej przed nim młodej kobiety. B sięgnął znów do kieszeni, ale i teraz nie znalazł w niej chustki, żeby obetrzeć nowe krople potu. Jakiś robotnik usiadł naprzeciwko na ławce, gdzie było wolne miejsce, i postawił na kolanach otwartą teczkę, z której sterczało dziesięć butelek piwa.
Konduktorka roześmiała się. - Czy aby nie za dużo?
- Ma się rodzinę, moja pani - odpowiedział robotnik. - Żona bardzo lubi patrzeć, jak jej mąż pije. Konduktorka zaśmiała się.
- Patrzeć? - No!
- Ciemne piwo? - Ciemne.
- Jasne jest lepsze,
- Moja żona lubi patrzeć na ciemne - powiedział robotnik.
Konduktorka śmiała sie.
- Mógłby mi pan zostawić jedną flaszkę. - Ciemnego?
-- Może być ciemne. - Po co?
Konduktorka śmiała się.
- Zabrałabym do domu dla męża.
- Po co mu ciemne, kiedy lubi jasne? - zapytał robotnik.
Konduktorka śmiała się. Dojechali do przystanku, B. wysiadł i wsiadł do taksówki. Szofer opuścił chorągiewkę licznika.
- Dokąd pan sobie życzy? - spytał po chwili, gdyż pasażer się nie odzywał.
- W kierunku Budy - powiedział B. Kierowca odwrócił się i spojrzał na pasażera. - Przez który most?
B. patrzył przed siebie. - Jak to, przez który most? - Nie zna pan Budapesztu? - spytał szofer, --- Przez most Małgorzaty - odparł B. Ruszyli. B. siedział wyprostowany, nie oparł się plecami. Przez otwarte okno taksówki wciskała się woń kurzu i rozgrzanej słońcem benzyny, słychać byto diwonieme tramwajów. Chodniki po obu stronach ulicy skąpane były w słońcu, na asfalcie krzyżowały się tysiące biegnących pod nogami przechodniów cieni, które jakby podwajały ruch uliczny. W jakiejś cukierni, pod pasiastym daszkiem z pomarańczowego płótna, skąpana w jaskrawym słońcu kobieta paliła papierosa. Trochę dalej, na skraju chodnika, młody kasztan już się zazielenił i kładł na ziemi skrawek łagodnie falującego koronkowego cienia.
- Jak pan zobaczy kiosk z papierosami... - powiedział B. do szofera.
Taksówka zatrzymała się o trzy domy dalej. B. wyjrzał przez okno: stali naprzeciwko otwartego sklepu, przed którym leżał stos młodej rzodkiewki w pęczkach, góra zielonej sałaty i skrzynka rumianych jabłek. Obok był kiosk, - Niech się pan nie fatyguje - rzekł szofer odwracając się - przyniosę. Jakie pan pali?
B. zapatrzył się na rzodkiewki. Ręka mu drżała. - Koszuty?
- Dobrze - odpowiedział - i pudełko zapałek. Szofer wysiadł.
- Niech pan zostawi, doliczę do przejazdu. Jedną paczkę?
- Tak, bardzo proszę - rzekł B.
-- Zapali pan? - spytał szofer wracając z papierosami. - Mój szwagier też siedział, dwa lata, on także najpierw wstąpił po papierosy. Wypalił dwa koszuty jednego po drugim i dopiero potem pojechał do domu, do rodziny.
- Czy widać to po mnie? - spytał B. po chwili.
- Owszem, trochę widać - odpowiedział szofer. - Mój szwagier też miał taki schorowany wygląd. Naturalnie mógłby pan właśnie wyjść ze szpitala, ale stamtąd nie wraca się w takim wygniecionym ubraniu. Jak długo pan siedział?
-- Siedem lat - odparł B. Szofer gwizdnął.
- Polityczny?
- Tak - przytaknął B. - Półtora roku w celi śmierci.
- I teraz pana wypuścili?
- Jak pan widzi. Czy łatwo to poznać? Szofer podniósł oba ramiona, potem je opuścił. - Siedem lat! - powtórzył. - Nic dziwnego.
B. wysiadł przy stacji kolejki zębatej, bo resztę drogi postanowił odbyć na piechotę. Chciał nabrać nieco swobody ruchów, zanim się spotka z żoną. Szofer nie przyjął napiwku,
- Przydadzą się panu pieniądze - rzekł. - Niech pan nie wydaje na nic, tylko na ratowanie zdrowia. Codziennie mięso, pół litra dobrego wina. T ten sposób raz-dwa, przyjdzve pan do siebie.
- Do widzenia - powiedział B.
Po drugiej stronie ulicy, na wystawie sklepu z galanterią dostrzegł wąskie lustro. Postał tam chwilę, po czym poszedł dalej. Ponieważ na ulicy Pasaréti było za dużo przechodniów, skręcił w bok i po zwił ścieżką, która prowadziła obok kortu tenisowego i potem pod górę, do ulicy Ottona Hermana. Tu znowu było za dużo wolnej przestrzeni, nie zabudowane parcele otwierały widok prosto na widniejące w oddali wzgórza. Zakręciło mu się w głowie, usiadł na trawie. Zona przecież nie spodziewa się go, może więc spokojnie posiedzieć tu z pół godziny - pomyślał. Naprzeciwko, za ogrodzeniem jabłonka okryta kwieciem. B. przyglądał się jej jakiś czas, potem wstał i podszedł do ogrodzenia. Duże, białe kwiaty o woskowym połysku obsiadły gałęzie tak gęsto, że gdy spojrzało się od dołu na śnieżystą koronę, ledwie można było dojrzeć skrawki ciemnego błękitu nieba. Kiedy B. przyjrzał się jednemu kwiatuszkowi, w samym środku, w kielichu, u nasady zaokrąglonych od góry, a zwężonych w dole płatków zobaczył jakby różową mgiełkę, delikatnie barwiącą strój panny młodej. Wśród kwiatów brzęczały niezliczone pszczoły, niczym drżące złote nici wplecione w biel płatków, aż całe drzewo zdawało się falować niby puszczony na wiatr welon. B. stał i wsłuchiwał się w mowę drzewa. Znalazł dwie gałęzie, między którymi można było dostrzec niebo i dalej jeszcze nieruchomy wełnisty obłoczek, co robiło wrażenie zawieszonej gdzieś w przestrzeni drugiej kwitnącej jabłonki. Wpatrywał się w nie aż do zawrotu głowy.
Zapomniał nakręcić zegarek i nie wiedział, ile czasu minęło od chwili, gdy wysiadł z taksówki. Zawrócił i poszedł w stronę domu. Po kilku krokach: przystanął za jakimś krzakiem i zwymiotował. To przyniosło mu ulgę. Po pół godzinie, idąc wąskimi uliczkami, wzdłuż których kwitnące drzewa owocowe wspinały się na stoki wzgórza, doszedł do domu. Mieszkali na pierwszym piętrze. W ogrodzie, przy furtce, rosły z obu stron białe bzy. Wszedł na schody.
Zadzwonił, ale nikt mu nie otworzył. Na drzwiach nie było tabliczki z nazwiskiem. Zszedł do sutereny, gdzie mieszkał dozorca, i zapukał.
- Dzień dobry - przywitał otwierającą drzwi kobietę. Cyna także schudła i postarzała się.
- Pan do kogo?
- Jestem B. - powiedział. - Czy moja żona jeszcze tu mieszka?
- Boże święty - wyszeptała kobieta. B. wbił wzrok w ziemię.
- Czy moja żona jeszcze tu mieszka?
- Boże święty - powtórzyła kobieta. - To pan wrócił do domu?
- Wróciłem - powiedział B. - Czy moja żona jeszcze tu mieszka?
Kobieta puściła klamkę i oparła się o framugę drzwi. - To pan wrócił do domu? - spytała znowu. - Boże święty! Naturalnie, że mieszka! To ona też nie wiedziała, że pan wraca? Jezusie miłosierny! Naturalnie, że mieszka!
- I syn także? - spytał B. Kobieta zrozumiała.
- Jest zdrów - powiedziała. - Zdrów jak rydz, pięknie urósł, to już duży chłopak! Boże przenajświętszy!
B. milczał.
- Proszę, niech pan do nas wejdzie! - zaprosiła kobieta drżącym głosem. - Proszę wejść! Wiedziałam, że pan jest niewinny. Wiedziałam, że kiedyś wróci pan do domu!
- Nikt mi nie otworzył - powiedział B. - a przecież trzy razy zadzwoniłem.
- Proszę zajść do nas! - powtórzyła kobieta. - Nikogo nie ma w domu. Współlokatorzy też wyszli.
B. milczał i patrzył w ziemię.
- Pana żona chodzi do pracy, a mały Gyuri jest jeszcze w szkole. Nie chce pan wejść? Dopiero po południu wracają do domu.
- Mają współlokatorów? - spytał B.
- Bardzo porządni ludzie - powiedziała kobieta. - Pańska żona dobrze z nimi żyje. Boże święty, to pan wrócił do domu!
B. milczał.
- U mnie jest klucz od mieszkania - rzekła po chwili - niech pan wejdzie i odpocznie sobie, zanim żona wróci.
Na haku wisiały dwa klucze, dozorczyni zdjęła jeden z nich i przymknęła za sobą drzwi.
- Proszę pójść do mieszkania i odpocząć - powiedziała.
B. patrzył w ziemię.
- Pani też idzie? - spytał.
- Naturalnie. Pokażę panu, w którym pokoju mieszka żona.
- W którym?
- Widzi pan, tamta rodzina składa się z czterech osób - wyjaśniła - więc dostali oba pokoje. Żona z Gyurim przenieśli się do pokoiku służbowego. Ale kuchnia i łazienka są wspólne. B. nic nie odpowiedział.
- Czy chce pan pójść na górę, czy też woli pan poczekać u nas, aż wrócą? - spytała kobieta. - Proszę, niech się pan u nas wyciągnie na tapczanie i odpocznie, zanim się zjawil.
- Pani mówi, że kuchnia i łazienka są wspólne? - Naturalnie - odpowiedziała.
B. podniósł głowę i spojrzał jej prosto w oczy. - To znaczy, że mam prawo się wykąpać?
- Oczywiście - odparła z uśmiechem i łagodnie wsunęła mu dłoń pod łokieć, jakby go chciała podtrzymać - ma pan prawo się tam kąpać, jakżeby nie... To zresztą państwa mieszkanie i powiadłam, że kuchnia i łazienka są wspólne. Chętnie bym zaraz napaliła w łazience, bo zostało nam trochę drzewa z zimy, tylko źe współlokatorzy mają zwyczaj co dzień zamykać łazienkę.
B. milczał i znów patrzył w ziemię.
-- Pójdziemy na górę czy też zostanie pan u nas? - spytała kobieta. - Proszę do nas! Ja mam robotę w kuchni, nie będę panu przeszkadzała, położy się pan na tapczanie, moźe nawet uda się panu zdrzemnąć.
- Dziękuję - powiedział. - Chyba pójdę na górę. Okno małej słuźbówki wychodziło na północ, jak prawie zawsze okna słuchowych pokoi. Przed oknem rósł piękny jesion, z lewej strony w oddali czerniał świerkowym lasem szczyt Góry Gugger. W pokoju panował zielonkawy półmrok z powodu rozłożystej korony drzewa. Kiedy B. pozostał sam i oddech mu się wyrównał, poznał zapach żony. Siadł przy oknie i wdychał go. Patrzył na zieloną koronę drzewa. Całym ciałem nurzał się w zapachu żony i głęboko oddychał. W wąziutkim małym pokoiku stała tylko zniszczona biała szafa, żelazne łóżko, stół i krzesła; źeby się dostać do łóżka, trzeba było najpierw odsunąć krzesło. Nie położył się, siedział i oddychał. Na stole leżał stos przeróżnych rzeczy, ksiąźek, ubrań, zabawek; dostrzegł tam także małe lusterko. Przejrzał się w nim: pokazało mu to samo co lustro w oknie wystawowym przy stacji kolejki zębatej. Odłożył je lustrzaną powierzchnią w dół. Nie ruszał rzeczy żony rozrzuconych na stole. Na popielniczce leżała czerwona piłka w grochy. Nad stołem także snuł się zapach żony.
Ledwie siadł z powrotem przy oknie, przyszła dozorczyni ze sporym dzbankiem kawy z mlekiem i dwoma grubo ukrojonymi kawałkami babki. Gdy wyszła, zjadł wszystko. Nieco później zadzwoniła żona lokatora z parteru i także przyniosła kawę, chleb z masłem, kiełbasę i wielkie rumiane jabłko, takie samo, jakie widział w sklepie spożywczym. Postawiła tacę na stole. W jej oczach lśniły łzy. Po paru minutach poszła. Kiedy B. został znowu sam, zjadł wszystko. Wciąż jeszcze nie nakręcił zegarka i nie miał pojęcia, od jak dawna siedzi już przy oknie. Okno wychodziło na ogród za domem i po tej stronie nikt mie chodził. Jasnozielone, biało obrzeżone liście jesionu drżały, ad czasu do czasu poruszane wiatrem. Po bielonych ścianach służbowego pokoiku skakały słoneczne plamy.
Kiedy zapach żony przeniknął go na wskroś, wyszedł na ulicę, przed furtkę. Pa jakimś czasie zza rogu wynurzyła się żona otoczona gromadką czworga czy pięciorga dzieci. W miarę jak zbliżała się do furtki, zaczęła zwalniać kroku, na krótką chwilę zupełnie się zatrzymała, potem biegiem puściła się ku niemu. B. także zaczął biec, niemal bezwiednie. Byli już niedaleko siebie, kiedy żona znowu stanęła, jakby czegoś nie była pewna, potem pobiegła jeszcze szybciej. B. poznał szary sweter w czarne prążki, który sam jej kupił w jakimś sklepie w śródmieściu bezpośrednio przed aresztowaniem. Żona zdała mu się jakąś przedziwną mieszanką powietrza i ciała, czymś jedynym w swoim rodzaju. Była cudowniejsza od wszystkiego, od wszelkich wyobrażeń, które gromadził w sobie przez siedem lat w więzieniu.
Gdy wypuścili się z objęć, B. oparł się o płot. O kilka kroków za żoną stało czterech czy pięciu chłopców z zaciekawionymi i nieco zdziwionymi minami. Mogli mieć po siedem, osiem czy dziewięć lat. Nie, nie było ich pięciu, tylko czterech. B. oparty o płot, kolejno przyjrzał się każdemu z nich.
- Który jest mój?... - spytał. Żona zaczęła płakać.
- Chodźmy na górę - powiedziała przez łzy. B. objął ją za ramiona.
- Nie płacz!
- Chodźmy na górę! - powtórzyła zanosząc się głośnym szlochem.
- Nie płacz! - powiedział B. - Który jest mój? Żona pchnęła furtkę, pobiegła ku domowi i zniknęła w drzwiach między krzakami bzu. Była tak samo szczupła jak w dniu rozstania i biegła takim samym długim, elastycznym krokiem jak kiedyś, gdy jako młoda dziewczyna uciekała przed krową: nieopanowane chaotyczne ruchy świadczyły biegnającym ją strachu. Ale na piętrze, kiedy ją B. dogonił przed drzwiami, już się uspokoiła, tylko piersi a dziewczęcych kształtach falowały pod ciemnym swetrem. Już nie płakała, ale policzki miała wilgotne od źle otartych łez.
-Mój jedyny - szepnęła - mój jedyny!
Potrafiła tak szeptać, że człowiek miał ochotę chwytać jej słowa ustami, każde osobno.
- Wejdźmy! - powiedział B.
- Z nami mieszkają współlokatorzy... - Wiem - rzekł B. - Wejdźmy!
- Byłeś tu już?
- Byłem - odparł. - Który z nich jest moim synem?
W pokoiku żona uklękła przed nim na podłodze, głowę położyła mu na kolanach, znów się rozpłakała. W jej ciemnoblond włosach obcym blaskiem lśniły siwe włosy.
- Mój jedyny - powiedziała. - Doczekałam się ciebie. Jedyny...
B. głaskał ją po głowie.
- Ciężko ci było? - spytał. - Jedyny... - szepnęła. B. wciąż głaskał jej włosy.
- Czy bardzo się postarzałem? - spytał. Kobieta objęła nogi męża i przytuliła się do nich.
- Dla mnie jesteś taki sam jak w dniu, kiedy się rozstaliśmy.
- Czy bardzo się jednak zestarzałem? - ponowił pytanie.
- Będę cię kochała do końca mego życia - szepnęła. - Kochasz? - spytał.
Płakała, aż plecy jej drgały, głośno i żałośnie. B. przestał ją głaskać.
- Czy potrafisz do mnie przywyknąć? Czy zdołasz się znowu przyzwyczaić?
- Nigdy nikogo innego nie kochałam - odpowiedziała. - Kocham cię.
- Czekałaś na mnie? - zapytał.
- Tobą żyłam. Nie było dnia, żebym o tobie nie pomyślała. Wiedziałam, że wrócisz. Ale gdybyś nawet nie wrócił, umarłabym samotna. Syn... to też ty.
- Kochasz? - spytał B.
- Nigdy nikogo innego nie kochałam - odparła. - Nie mogłeś się tak zmienić; żebym cię przestała kochać. - Zmieniłem się - powiedział. - Postarzałem. Kobieta płakała przytulona do nóg męża. B. znowu pogładził ją po głowie.
- Czy możemy jeszcze mieć dziecko? - spytała. - Może. Jeżeli mnie kochasz. Wstań!
Wstała.
- Czy mam go zawołać?
- Za chwilę - odpowiedział - chcę być teraz tylko z tobą. On jest jeszcze dla mnie obcy. Czy jest w ogrodzie?
- Zbiegnę i powiem mu, żeby jeszcze został na dole. Kiedy wróciła, B, stał przy oknie. Plecy miał teraz jakby węższe i trochę krzywe. Nie odwrócił się. Kobieta na chwilę zatrzymała się w progu.
- Powiedziałam mu, żeby przyniósł kwiatów dla ojca - rzekła głosem nieco ochrypłym ze wzruszenia. - Na sąsiedniej pustej parceli rozkwitły bzy, kazałam mu zerwać duży bukiet.
- Kochasz mnie? - spytał.
Kobieta podeszła, objęła go za ramiona, przylgnęła do niego całym ciałem.
- Mój jedyny...
- Czy zdołasz się do mnie przyzwyczaić?
-- Nigdy nikogo innego nie kochałam - powiedziała. - W dzień i w nocy byłeś przy mnie. Dziecku codziennie o tobie opowiadałam,
B. odwrócił się, objął żonę, uważnie się jej przyglądał. W przedwieczornym świetle zmierzchu z ulgą dostrzegł, że i ona się postarzała, chociaż była piękniejsza, niż to sobie dzień w dzień przez siedem lat przypominał. Teraz przymknęła oczy, rozchyliła nieco usta, ukazując lśniące zęby. B. poczuł na twarzy ciepło jej oddechu. Pod opuszczonymi rzęsami wilgotno lśniła blada skóra. Była samym oddaniem. B. ucałował przymknięte powieki, potem łagodnie odsunął ją od siebie.
- Syna także pokochaj! - szepnęła nie otwierając oczu.
- Dobrze - powiedział. - Przyzwyczaję się do niego. Pokocham go.
- To twój syn!
- I twój - dodał. Kobieta objęła go za szyję. - Teraz cię umyję.
- Dobrze.
Rozebrał się. Żona odsunęła pościel, na prześcieradle ułożyła nagie ciało męża. W blaszanej miednicy przyniosła ciepłej wody, przygotowała mydło i dwa ręczniki. Jeden złożyła, drugi umoczyła w wodzie. Umyła mu całe ciało, od stóp do głowy. Dwa razy przynosiła świeżej wody. B. raz i drugi drgnął, ale jego twarz przyoblekła się już w wyraz spokoju.
- Czy zdołasz się przyzwyczaić? - Mój jedyny...
- Czy tej nocy będziesz ze mną spała? - Tak - odpowiedziała. - A gdzie śpi mały?
- Paściełę mu na podłodze - rzekła. - Śpi bardzo mocno.
- Całą noc przy mnie zostaniesz?
- Tak. Tę noc i wszystkie następne, dopóki nam życia starczy.


PublisherHappening Varsó
Source of the quotation52-67

minimap