Zima na ruky (Szlovák)
Prísť je
ľahké. A hneď zaspať. Zaskočiť sám seba, čo sa mi v poslednom čase stáva oveľa
častejšie, ako si želám, zrazu len zadriemať po desiatich dĺžkach bazénu, ešte
mokrý, vystretý len v plavkách na drevenom ležadle, z ktorého sa lúpe lak.
Voľakedy sme to mali na rozplávanie, päťsto metrov v dráhe, až potom sme
začínali napino trénovať. Aj zľahka si pospať je naozaj ľahké: prehupnúť sa
vlnou spánku do sna a po chvíli sa vrátiť späť do hlučného, no zároveň akéhosi
strakatého šumu kúpaliska, kde sa hlasy ľudí miešajú s čľapotom vody, pišťaním
detí a hučaním lietadla uprostred prázdnej oblohy. A preskúmať čvirikanie
vrabcov, lebo najprv sa mi zdalo, že počujem ostré a zvonivé kvapky pri náraze
do mláky, akoby mi niekto vytrvalo cinkal do ucha: tip, tip, tip. V recepcii hotela ma čakal rukou napísaný odkaz od Tamary: Máš mať mobil. Musím ešte
niečo vybaviť, choď sa okúpať, zastihneš ma popoludní. Asi od tretej. Aj studenú limonádu. T. Stačilo povedať. Hneď som vyrazil. Stačilo prejsť cez kolonádny most,
nakloniť sa ponad jeho zábradlie na pravej strane a zazrieť sa v bežiacej
hladine Váhu. Presne takto a tadeto sme sa v lete chodievali skoro každý deň
kúpať na kúpalisko Eva. A neskôr aj trénovať: zaberať rukami, ťahať nohami,
stláčať čas. A už som znovu cítil blízkosť sírovej vône, najprv iba slabý závan
od jazierok s leknami a drobnými rybkami, potom plný zásah do nosa, najmä pri
pokladni za vchodom, ale ešte predtým ma prenikla nedočkavosť a tá istá
náhlivosť, ktorá sa ma zmocňovala pri každej predstave bazénov, už som tam
chcel byť, ten okamih, keď som zišiel z valu nad riekou, už naozaj na dosah, už
takmer v dotyku s vodou, to stále znovu prichádzajúce šťastie, ba priam istota,
že sme blízko raja. Na tomto kúpalisku som asi nikdy ne mal zavreté oči, okrem
žmurkania – a určite nikdy som tam nezaspal, práve naopak, oči som nezatváral
ani pri plávaní pod vodou. No vždy sa ma vypytoval: „Už si konečne videl nejaké cicky?" Videl, jasné, že videl, no takisto jasné, že nevidel: raz som videl starú
babku, ako sa sprchovala iba v zimných bombardiakoch vedľa vonkajšieho
bazénu, cícerky teplej vody jej padali na zavreté oči a usmiatu tvár, prstami
si hladkala líca a medzi lakťami sa jej hojdali spustené prsníky, podobné
mieškom na oferu v kostole. Všetci sa na nej smiali, no nikto
sa nepohoršoval, všetci jej to žičili, len Matej sa hanbil a prevracal oči; aj
sa červenal. Hrachovi som o tom radšej nič
nepovedal. To by naňho bolo slabé: zaradil by ma medzi slabingerov. Ale
nepovedal som mu ani to, ako som po prvý raz v živote videl chlpy na dievčenskom
ohanbí; to už by som určite nebol slabinger, ale to bolo niečo také úžasné a
vzácne a cenné, že som si to dlho vychutnával sám – a bol som z toho taký
nadšený, že sa to konečne stalo, že som sa s tým nechcel s nikým ďalším
podeliť: to bolo len moje. Ani Matej sa to odo mňa nedozvedel. A tomu som
hovoril všetko, najmä všelijaké výmysly a nezmysly, na ktorých sa smial, no
ešte radšej sme sa spolu smiali na Hrachových bujných a bláznivých fantáziách,
ktorými nás často kŕmil. Dodnes si to presne pamätám. Aj tie fantázie; aj tie vlásky. Počas leta bývali
na kúpalis ku Eva sústredenia plavkýň a plavcov pred majstrovstvami republiky –
a pravidelne tam bývali preteky o Čsl. pohár mládeže. Tam sa mi raz podarilo
plávať v béčku žiackej štafety. No najdôležitejší pre nás boli práve tí
reprezentanti; mená ako znakár Ferák, šprintér Lohnický alebo Vágner, prvý
československý plavec, ktorý zaplával 100 metrov voľným spôsobom pod jednu
minútu, boli pre nás hviezdy prvej veľkosti, ktoré svietili takým jasom, že
okolo nich vrela voda v bazéne. A ešte si pamätám na motýľkarku Martu
Skupilovú, ktorá sa raz po pretekoch rozplakala, hoci zvíťazila, lebo o nejaké
smiešne a príšerne nespravodlivé desatiny sekundy nespinila limit na olympijské
hry, takže ostala doma. Všetci plavci mali tenké a priliehavé plavky z čierneho
silonu, kde namiesto gumy okolo pása mali na mašličku zaviazané biele šnúrky,
niektorí aj dve, aby im nespadli pri štarte, keď skočili do vody. Plavkyne
nosili čierne jednodielne plavecké úbory, pričom ich ramienka si na chrbte
zväzovali motúzikom, čo sa mi páčilo najmä preto, lebo som nevedel, na čo je to
dobré, aký to má význam. Skráť to. Skrátim to. Dopoludnia bývali tréningy na suchu: série cvičení s
gumovými popruhmi, ktoré sa zachytili o nejaký strom alebo
vodnopólovú bránku na okraji bazéna, potom sa ťahali v rôznych polohách a
postojoch, alebo aj poležiačky, no takisto sa robili kliky na zemi, sklopky na
brušné svaly alebo vyťahovanie na hrazde. A tu už prídu vlásky. Najprv účes na hlave, zastrihnutá ofina, plavecký strih
na krátko, potom tepláková bunda s našitým pláteným odznakom VŠ Praha, na
ktorej bol obrázok sovy – a nakoniec voľné trenírky. Na tvár toho dievčaťa si
nepamätám; ani na meno. Namiesto hrazdy si len kúsok za skokanským mostíkom
našla konár vŕby, zavesila sa naň a pritahovala si k nemu bradu, nohy jemne
zalomené v kolenách, aby sa chodidlami nedotýkala zeme. To šťastie: ležal som
na uteráku nejakých päť metrov od nej. Najprv som počítal, koľkokrát sa
vytiahne, zľahka odcvičila prvú sériu, desaťkrát hore-dolu, potom krúžila
rukami, zhlboka dýchala, vytriasala svaly – a znovu sa zavesila na konár. A
znovu som začal počítať. A náhle som zabudol, že po trojke ide štvorka – o
päťke už ani nehovoriac. Pofukoval vietor, odhŕňal jej konce krátkych trenírok,
takže zrazu sa pod nimi objavila plavá húština, celkom iná ako na hlave, celkom
iný účes. Rýchlo som sa z boku prevalil na brucho, aby nikto nezbadal,
ako mi vpredu začali odstávať plavky. A prosil som vietor: nech zafúka
silnejšie. Po ďalšej sérii plavkyňa docvičila. Zavrel som oči – a znovu a znovu
som si pod viečkami púšťal záznam toho, čo sa práve nahralo do mojej hla vy.
Konečne som všetko videl, všetko vo význame všetko, lebo v našich predstavách a
dohadoch bol tým všetkým trojuholník chlpov, pričom všetko dôležité bolo kúsok
pod ním, ale to sme vtedy nevedeli. Aj tak: pre mňa je to najväčší zážitok z
kúpaliska Eva. Mám ho na prvom mieste v tabuľke. Až za ním sú rekordy plavcov alebo výhry pólistov nášho klubu Slovan Kúpele
Piešťany – a to raz vyhrali aj čsl. ligu. Až za ním sú aj skokani z mostíka,
trio vzdušných elegánov, čo sa vždy popoludní saltami a vývrtkami predvádzali
pred najkrajšími babami, potom s nimi sedeli na káve v bufete, aby sa napokon
stratili v uličkách medzi prezliekacími kabínkami, kde boli špehovacie dierky
medzi doskami. A niekde medzi tým je zrazu spomienka na detský bazén, ktorý bol
vždy preplnený krpcami, stojíme tam s našou mamou Eliškou na betónovej obrube a
hradáme Mateja: niet ho. Vlastne sme sa spolu takmer nepodobali, brat mal kučeravé
vlasy, moje boli hladké, iná farba očí, iná dĺžka nosov, iné postavy. Hľadáme,
pozeráme, no nikde ho nevidíme. Až sa nejaká pani opýta: „Hľadáte brata tomuto
chlapcovi, čo držíte za ruku?“ Naša mama Eliška prikývne. A tá pani ukazuje
prstom: „Tam je, veľmi sa podobajú, práve sa vynoril z vody.“ A ja zo spánku. Chvíľu mi trvalo, kým som sa celkom prebral, kým sa mi podarilo
zistiť, kde som. Okolo mňa zrazu striehla zívajúca prázdnota, ktorá sa akosi
ničím nedala zaplniť, dalo sa z nej iba odísť. Takže aj odíst je ľahké: stačí sa zobudiť. Ťažké je nájsť Tamaru. Tú ryšaňu.
Kiadó | Slovart |
Könyvoldal (tól–ig) | pp. 20-26 |
Megjelenés ideje | 2006 |
|
Zimno w ręce. Notatki (Lengyel)
Przyjechać jest łatwo. I zaraz zasnąć. Zaskoczyć samego
siebie, co mi się w ostatnim czasie zdarza częściej, niż bym sobie tego życzył,
raptem trochę się zdrzemnąć po dziesięciu długościach basenu, cały mokry,
rozłożony w slipkach na drewnianym leżaku, z którego odpada lakier. Kiedyś to
było na rozgrzewkę, pięćset metrów na torze, dopiero potem zaczynaliśmy
trenować na całego. Trochę sobie pospać jest naprawdę łatwo: przeskoczyć na
fali spania w sen, by po chwili wrócić do głośnego, ale jednocześnie dziwnie
pstrokatego szumu kąpieliska, gdzie głosy ludzi mieszają się z chlupotem wody,
piskami dzieci i hukiem samolotu ze środka bezchmurnego nieba. I przebadać
wróbli świegot, bo najpierw mi się wydawało, że słyszę ostre i dźwięczne krople
uderzające o kałużę, jakby ktoś wytrwale brzęczał mi do ucha: tip, tip, tip. W recepcji hotelu czekała na mnie wiadomość napisana odręcznie przez Tamarę: „Znajdź
sobie jakąś komórkę. Muszę jeszcze coś załatwić, idź się wykąp, złapiesz mnie
po południu. Koło trzeciej. Zimną lemoniadę też. T.” Wystarczyło jedno słowo. Zaraz ruszyłem. Wystarczyło
przejść przez kolumnadowy most, przechylić się przez jego balustradę i
przejrzeć się w wartkiej powierzchni Wagu. Właśnie tak i tędy chodziliśmy
prawie każdego dnia pływać na kąpielisko „Ewa”. A wkrótce też trenować: ruszać
rękami, pracować nogami, sprężać czas. Raz jeszcze
czułem bliskość zapachu siarki, najpierw był to tylko słaby powiew od jeziorek
z liliami wodnymi i małymi rybkami, potem mocne uderzenie w nozdrza,
szczególnie przy kasie za wejściem, ale jeszcze wcześniej ogarnęło mnie
zniecierpliwienie i ten sam pośpiech, które wzmagały się we mnie przy każdym
wyobrażeniu basenów, już chciałem tam być, w tej chwili, kiedy zszedłem z wału
nad rzeką, byłem
już naprawdę na wyciągnięcie ręki, już nieomalże dotykałem wody, zawładnęło mną
to za każdym razem na nowo przychodzące szczęście, ba nawet pewność, że jestem
blisko raju. Na tym kąpielisku nigdy nie zamykałem oczu, z wyjątkiem mrugania –
i na pewno
nigdy tam nie zasnąłem, wręcz przeciwnie, nie zamykałem oczu nawet pływając pod
wodą. Mógłbym coś przegapić, szczególnie coś nagiego, czyli golaśnego, jak mawiał
Groszek, który tam z nami nie chodził. Ale zawsze
mnie wypytywał: „Widziałeś w końcu jakieś gołe cycki?” Widziałem, jasne, że
widziałem, tak samo jasne, że nie widziałem: raz widziałem starą babę, jak
brała prysznic obok zewnętrznego basenu w samych tylko ocieplanych wielkich
majtkach, strużki ciepłej wody ciekły jej po zamkniętych oczach i uśmiechniętej
twarzy, palcami gładziła sobie policzki, a między jej łokciami kołysały się
obwisłe piersi podobne do kościelnych woreczków na ofiarę. Wszyscy się z niej
śmiali, ale nikt się nie gorszył, wszyscy ją lubili, tylko Maciej się wstydził
i przewracał oczami; i się czerwienił. Groszkowi o tym raczej nie wspominałem.
Nie zrobiłoby to na nim wrażenia, zaliczyłby mnie do słabeuszy. Ale nic mu nie
powiedziałem nawet wtedy, gdy po raz pierwszy w życiu widziałem włosy na
dziewczęcym przyrodzeniu; tu to już na pewno nie byłem słabeuszem, ale było to
coś tak wspaniałego i doniosłego, i cennego, že długo sam się tym rozkoszowałem
– byłem tak zachwycony, że się to w końcu stało, że nie chciałem się tym z
nikim innym dzielić: to było tylko moje. Nawet Maciej o niczym się nie
dowiedział. A mówiłem mu wszystko, zwłaszcza wszelkie wymysły i nonsensy, z
których się śmiał, ale jeszcze częściej śmialiśmy się razem z bujnych i
szalonych fantazji Groszka, którymi nas często karmił. Do dziś pamiętam to dokładnie. I te fantazje; i te włoski. Latem na kąpielisku
„Ewa” odbywały się zebrania pływaczek i pływaków przed Mistrzostwami Republiki
– i regularnie bywały tam zawody o Czechosłowacki Puchar Młodzieży. Tam też raz
udało mi się popłynąć w drugiej lidze sztafety uczniowskiej. No ale
najważniejsi dla nas byli owi reprezentanci; nazwiska jak: pływak grzbietowy
Ferak, sprinter Lohnicki albo Vagner, pierwszy czechosłowacki pływak, który
przepłynął 100 m stylem dowolnym w jedną minutę, ci byli dla nas gwiazdami
pierwszej wielkości, które świeciły takim blaskiem, że wokół nich wrzała woda w
basenie. I jeszcze pamiętam pływającą motylkiem Martę Skupilovą, która raz na
zawodach się rozpłakała, chociaż zwyciężyła, bo zabrakło jej jakichś śmiesznych
i potwornie niesprawiedliwych dziesiątych sekundy do uzyskania limitu
olimpijskiego, tak więc została w domu. Wszyscy pływacy mieli cienkie i obcisłe
stroje kąpielowe z czarnego stylonu, gdzie w miejscu gumki wokół talii mieli
zawiązane na wstążkę białe tasiemki, niektórzy nawet dwie, żeby stroje im nie
spadły przy starcie, gdy wskoczą do wody. Pływaczki nosiły czarne
jednoczęściowe stroje, z tym, że ich ramiączka zawiązywane były na plecach
sznurkiem, co mi się podobało zwłaszcza dlatego, że nie wiedziałem czemu to
służy i jakie ma znaczenie. Skróć to. Skŕóćę to. Do południa odbywały się
treningi na sucho: serie ćwiczeń z gumowymi pasami, które zaczepiano o jakieś
drzewo albo o waterpolową bramkę przy krawędzi basenu, potem się wyciągano w różnych
położeniach i figurach, albo nawet na leżąco, robiono również pompki na ziemi,
brzuszki albo podciąganie się na drążku. I tu pojawiają się włoski. Najpierw
fryzura, przystrzyżona grzywka, pływacki fason na krótko, potem ocieplana
kurtka z naszytą płócienną odznaką praskiej szkoły wyższej, na której była sowa
– a na koniec luźne spodenki gimnastyczne. Nie pamiętam twarzy tej dziewczyny
ani jej imienia. Zamiast drążka kawałek od skoczni znalazła dla siebie konar
wierzby, zawiesiła się na nim i podciągała się do niego brodą, nogi delikatnie
ugięte w kolanach, tak żeby stopami nie dotykać ziemi. Miałem szczęście:
leżałem na ręczniku jakieś pięć metrów od niej. Najpierw liczyłem, ile razy się
podciągnie, bez trudu skończyła pierwszą serię, dziesięć razy góra-dół, potem
wymachiwała wkoło rękami, głęboko oddychała, rozluźniała mięśnie – i znowu
wieszała się na konarze. I znowu zaczynałem liczyć. I nagle zapomniałem, że po
trójce jest czwórka – o piątce już nie wspominając. Wiał wiatr, odginał końce
jej krótkich spodenek, tak że naraz ukazała się pod nimi blond gęstwina, zupełnie inna niž na
głowie, zupełnie inna fryzura. Szybko położyłem się na brzuchu, żeby nikt nie zauważył, że z przodu
zaczęły mi odstawać slipki. Prosiłem wiatr: niech tylko zawieje mocniej. Po
kolejnej serii pływaczka skończyła ćwiczyć. Zamknąłem oczy – raz za rażem pod powiekami
puszczałem zapis tego, co się właśnie nagrało w mojej głowie. Wreszcie
widziałem wszystko, wszystko, dosłownie wszystko, bo w naszych fantazjach i
domysłach tym wszystkim był trójkąt włosów, przy tym wszystko co ważne było
kawałek pod nim, ale tego wtedy jeszcze nie wiedzieliśmy. Zatem: dla mnie to
największe przeżycie z kąpieliska „Ewa".
Jest na pierwszym miejscu w moim rankingu. Za nim są dopiero rekordy pływaków albo wygrane graczy polo naszego klubu
SLOVAN Pieszczany – raz wygrali nawet ligę czechosłowacką. Dopiero za nimi są
skoczkowie, trio powietrznych elegantów, którzy zawsze po południu saltami i
korkociągami popisywali się przed najładniejszymi dziewczynami, potem z nimi
siedzieli na kawie w bufecie, aby następnie zgubić się w uliczkach pomiędzy
przebieralniami, gdzie były szpiegowskie dziurki między deskami. Gdzieś tam
jest też wspomnienie dziecięcego basenu, który zawsze pełny był kurdupli,
stoimy tam z naszą mamą Eliszką na betonowym brzegu i szukamy Macieja: nie ma
go. Właściwie nie byliśmy do siebie podobni, brat miał kręcone włosy, moje były
proste, inny kolor oczu, inna długość nosów, inne figury. Szukamy, rozglądamy się,
ale nigdzie go nie ma. W końcu jakaś pani pyta: „Szuka Pani brata tego chłopca,
którego trzyma Pani za rękę?" Nasza mama Eliszka przytakuje. A pani
pokazuje palcem: „Tam jest, bardzo są do siebie podobni. Akurat wynurzył się z
wody." A ja ze snu. Chwilę trwało, zanim zupełnie doszedłem do siebie, zanim udało mi
się ustalić, gdzie jestem. Zaraz wokół mnie zaczaiła się ziejąca pustka, która
jakoś niczym nie dała się zapełnić, można było tylko od niej odejść. Zatem í odejść jest łatwo: wystarczy się obudzić. Trudno znaleźć Tamarę. Tego
rudzielca.
Kiadó | Zielona sowa |
Az idézet forrása | Studium. Pismo o nowej literaturze, nr 6 (60) 2006 - 1 (61) |
Könyvoldal (tól–ig) | pp. 114-117 |
Megjelenés ideje | 2007 |
|